4.జ్ఞాన యోగము
ఇమం వివస్వతే యోగం ప్రోక్తవానహమవ్యయమ్ | వివస్వాన్ మనవే ప్రాహ మనురిక్ష్వాకవేఽబ్రవీత్ || 1 ||
ఏవం పరంపరాప్రాప్తమిమం రాజర్షయో విదుః | స కాలేనేహ మహతా యోగో నష్టః పరంతప || 2 ||
స ఏవాయం మయా తేఽద్య యోగః ప్రోక్తః పురాతనః | భక్తోఽసి మే సఖా చేతి రహస్యం హ్యేతదుత్తమమ్ || 3 ||
అపరం భవతో జన్మ పరం జన్మ వివస్వతః | కథమేతద్విజానీయాం త్వమాదౌ ప్రోక్తవానితి || 4 ||
బహూని మే వ్యతీతాని జన్మాని తవ చార్జున | తాన్యహం వేద సర్వాణి న త్వం వేత్థ పరంతప || 5 ||
అజోఽపి సన్నవ్యయాత్మా భూతానామీశ్వరోఽపి సన్ | ప్రకృతిం స్వామధిష్ఠాయ సంభవామ్యాత్మమాయయా || 6 ||
యదా యదా హి ధర్మస్య గ్లానిర్భవతి భారత | అభ్యుత్థానమధర్మస్య తదాఽఽత్మానం సృజామ్యహమ్ || 7 ||
పరిత్రాణాయ సాధూనాం వినాశాయ చ దుష్కృతామ్ | ధర్మసంస్థాపనార్థాయ సంభవామి యుగే యుగే || 8 ||
జన్మ కర్మ చ మే దివ్యమేవం యో వేత్తి తత్త్వతః | త్యక్త్వా దేహం పునర్జన్మ నైతి మామేతి సోఽర్జున || 9 ||
వీతరాగభయక్రోధా మన్మయా మాముపాశ్రితాః | బహవో జ్ఞానతపసా పూతా మద్భావమాగతాః || 10 ||
యే యథా మాం ప్రపద్యంతే తాంస్తథైవ భజామ్యహమ్ | మమ వర్త్మానువర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః || 11 ||
కాంక్షంతః కర్మణాం సిద్ధిం - యజంత ఇహ దేవతాః క్షిప్రంహి మానుషే లోకే - సిద్ధి ర్భవతి కర్మజా - 12
చాతుర్వర్ణ్యం మయా సృష్టం గుణకర్మవిభాగశః | తస్య కర్తారమపి మాం విద్ధ్యకర్తారమవ్యయమ్ || 13 ||
న మాం కర్మాణి లింపంతి న మే కర్మఫలే స్పృహా | ఇతి మాం యోఽభిజానాతి కర్మభిర్న స బధ్యతే || 14 ||
ఏవం జ్ఞాత్వా కృతం కర్మ పూర్వైరపి ముముక్షుభిః | కురు కర్మైవ తస్మాత్ త్వం పూర్వైః పూర్వతరం కృతమ్ || 15 ||
కిం కర్మ కిమకర్మేతి కవయోఽప్యత్ర మోహితాః | తత్ తే కర్మ ప్రవక్ష్యామి యజ్జ్ఞాత్వా మోక్ష్యసేఽశుభాత్ || 16 ||
కర్మణో హ్యపి బోద్ధవ్యం బోద్ధవ్యం చ వికర్మణః | అకర్మణశ్చ బోద్ధవ్యం గహనా కర్మణో గతిః || 17 ||
కర్మణ్యకర్మ యః పశ్యేదకర్మణి చ కర్మ యః | స బుద్ధిమాన్ మనుష్యేషు స యుక్తః కృత్స్నకర్మకృత్ || 18 ||
యస్య సర్వే సమారంభాః కామసంకల్పవర్జితాః | జ్ఞానాగ్నిదగ్ధకర్మాణం తమాహుః పండితం బుధాః || 19 ||
త్యక్త్వా కర్మఫలాసంగం నిత్యతృప్తో నిరాశ్రయః | కర్మణ్యభిప్రవృత్తోఽపి నైవ కించిత్ కరోతి సః || 20 ||
నిరాశీర్యతచిత్తాత్మా త్యక్తసర్వపరిగ్రహః | శారీరం కేవలం కర్మ కుర్వన్ నాప్నోతి కిల్బిషమ్ || 21 ||
యదృచ్ఛాలాభసంతుష్టో ద్వంద్వాతీతో విమత్సరః | సమః సిద్ధావసిద్ధౌ చ కృత్వాపి న నిబధ్యతే || 22 ||
గతసంగస్య ముక్తస్య జ్ఞానావస్థితచేతసః | యజ్ఞాయాచరతః కర్మ సమగ్రం ప్రవిలీయతే || 23 ||
బ్రహ్మార్పణం బ్రహ్మ హవిర్బ్రహ్మాగ్నౌ బ్రహ్మణా హుతమ్ | బ్రహ్మైవ తేన గంతవ్యం బ్రహ్మకర్మసమాధినా || 24 ||
దైవమేవాపరే యజ్ఞం యోగినః పర్యుపాసతే | బ్రహ్మాగ్నావపరే యజ్ఞం యజ్ఞేనైవోపజుహ్వతి || 25 ||
శ్రోత్రాదీనీంద్రియాణ్యన్యే సంయమాగ్నిషు జుహ్వతి | శబ్దాదీన్ విషయానన్య ఇంద్రియాగ్నిషు జుహ్వతి || 26 ||
సర్వాణీంద్రియకర్మాణి ప్రాణకర్మాణి చాపరే | ఆత్మసంయమయోగాగ్నౌ జుహ్వతి జ్ఞానదీపితే || 27 ||
ద్రవ్యయజ్ఞాస్తపోయజ్ఞా యోగయజ్ఞాస్తథాపరే | స్వాధ్యాయజ్ఞానయజ్ఞాశ్చ యతయః సంశితవ్రతాః || 28 ||
అపానే జుహ్వతి ప్రాణం ప్రాణేఽపానం తథాపరే | ప్రాణాపానగతీ రుద్ధ్వా ప్రాణాయామపరాయణాః || 29 ||
అపరే నియతాహారాః ప్రాణాన్ ప్రాణేషు జుహ్వతి | సర్వేఽప్యేతే యజ్ఞవిదో యజ్ఞక్షపితకల్మషాః || 30 ||
యజ్ఞశిష్టామృతభుజో యాంతి బ్రహ్మ సనాతనమ్ | నాయం లోకోఽస్త్యయజ్ఞస్య కుతోఽన్యః కురుసత్తమ || 31 ||
ఏవం బహువిధా యజ్ఞా వితతా బ్రహ్మణో ముఖే | కర్మజాన్ విద్ధి తాన్ సర్వానేవం జ్ఞాత్వా విమోక్ష్యసే || 32 ||
శ్రేయాన్ ద్రవ్యమయాద్యజ్ఞాజ్జ్ఞానయజ్ఞః పరంతప | సర్వం కర్మాఖిలం పార్థ జ్ఞానే పరిసమాప్యతే || 33 ||
తద్విద్ధి ప్రణిపాతేన పరిప్రశ్నేన సేవయా | ఉపదేక్ష్యంతి తే జ్ఞానం జ్ఞానినస్తత్త్వదర్శినః || 34 ||
యజ్జ్ఞాత్వా న పునర్మోహమేవం యాస్యసి పాండవ | యేన భూతాన్యశేషేణ ద్రక్ష్యస్యాత్మన్యథో మయి || 35 ||
అపి చేదసి పాపేభ్యః సర్వేభ్యః పాపకృత్తమః | సర్వం జ్ఞానప్లవేనైవ వృజినం సంతరిష్యసి || 36 ||
యథైధాంసి సమిద్ధోఽగ్నిర్భస్మసాత్కురుతేఽర్జున | జ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్కురుతే తథా || 37 ||
న హి జ్ఞానేన సదృశం పవిత్రమిహ విద్యతే | తత్ స్వయం యోగసంసిద్ధః కాలేనాత్మని విందతి || 38 ||
శ్రద్ధావాంల్లభతే జ్ఞానం తత్పరః సంయతేంద్రియః | జ్ఞానం లబ్ధ్వా పరాం శాంతిమచిరేణాధిగచ్ఛతి || 39 ||
అజ్ఞశ్చాశ్రద్దధానశ్చ సంశయాత్మా వినశ్యతి | నాయం లోకోఽస్తి న పరో న సుఖం సంశయాత్మనః || 40 ||
యోగసంన్యస్తకర్మాణం జ్ఞానసంఛిన్నసంశయమ్ | ఆత్మవంతం న కర్మాణి నిబధ్నంతి ధనంజయ || 41 ||
తస్మాదజ్ఞానసంభూతం హృత్స్థం జ్ఞానాసినాఽఽత్మనః | ఛిత్త్వైనం సంశయం యోగమాతిష్ఠోత్తిష్ఠ భారత || 42 ||
