3.కర్మ యోగము
జ్యాయసీ చేత్ కర్మణస్తే మతా బుద్ధిర్జనార్దన | తత్ కిం కర్మణి ఘోరే మాం నియోజయసి కేశవ || 1 ||
వ్యామిశ్రేణేవ వాక్యేన బుద్ధిం మోహయసీవ మే | తదేకం వద నిశ్చిత్య యేన శ్రేయోఽహమాప్నుయామ్ || 2 ||
లోకేఽస్మిన్ ద్వివిధా నిష్ఠా పురా ప్రోక్తా మయానఘ | జ్ఞానయోగేన సాంఖ్యానాం కర్మయోగేన యోగినామ్ || 3 ||
న కర్మణామనారంభాన్నైష్కర్మ్యం పురుషోఽశ్నుతే | న చ సంన్యసనాదేవ సిద్ధిం సమధిగచ్ఛతి || 4 ||
న హి కశ్చిత్ క్షణమపి జాతు తిష్ఠత్యకర్మకృత్ | కార్యతే హ్యవశః కర్మ సర్వః ప్రకృతిజైర్గుణైః || 5 ||
కర్మేంద్రియాణి సంయమ్య య ఆస్తే మనసా స్మరన్ | ఇంద్రియార్థాన్ విమూఢాత్మా మిథ్యాచారః స ఉచ్యతే || 6 ||
యస్త్వింద్రియాణి మనసా నియమ్యారభతేఽర్జున | కర్మేంద్రియైః కర్మయోగమసక్తః స విశిష్యతే || 7 ||
నియతం కురు కర్మ త్వం కర్మ జ్యాయో హ్యకర్మణః | శరీరయాత్రాపి చ తే న ప్రసిద్ధ్యేదకర్మణః || 8 ||
యజ్ఞార్థాత్ కర్మణోఽన్యత్ర లోకోఽయం కర్మబంధనః | తదర్థం కర్మ కౌంతేయ ముక్తసంగః సమాచర || 9 ||
సహయజ్ఞాః ప్రజాః సృష్ట్వా పురోవాచ ప్రజాపతిః | అనేన ప్రసవిష్యధ్వమేష వోఽస్త్విష్టకామధుక్ || 10 ||
దేవాన్ భావయతానేన తే దేవా భావయంతు వః | పరస్పరం భావయంతః శ్రేయః పరమవాప్స్యథ || 11 ||
ఇష్టాన్ భోగాన్ హి వో దేవా దాస్యంతే యజ్ఞభావితాః | తైర్దత్తానప్రదాయైభ్యో యో భుంక్తే స్తేన ఏవ సః || 12 ||
యజ్ఞశిష్టాశినః సంతో ముచ్యంతే సర్వకిల్బిషైః | భుంజతే తే త్వఘం పాపా యే పచంత్యాత్మకారణాత్ || 13 ||
అన్నాద్భవంతి భూతాని పర్జన్యాదన్నసంభవః | యజ్ఞాద్భవతి పర్జన్యో యజ్ఞః కర్మసముద్భవః || 14 ||
కర్మ బ్రహ్మోద్భవం విద్ధి బ్రహ్మాక్షరసముద్భవమ్ | తస్మాత్ సర్వగతం బ్రహ్మ నిత్యం యజ్ఞే ప్రతిష్ఠితమ్ || 15 ||
ఏవం ప్రవర్తితం చక్రం నానువర్తయతీహ యః | అఘాయురింద్రియారామో మోఘం పార్థ స జీవతి || 16 ||
యస్త్వాత్మరతిరేవ స్యాదాత్మతృప్తశ్చ మానవః | ఆత్మన్యేవ చ సంతుష్టస్తస్య కార్యం న విద్యతే || 17 ||
నైవ తస్య కృతేనార్థో నాకృతేనేహ కశ్చన | న చాస్య సర్వభూతేషు కశ్చిదర్థవ్యపాశ్రయః || 18 ||
తస్మాదసక్తః సతతం కార్యం కర్మ సమాచర | అసక్తో హ్యాచరన్ కర్మ పరమాప్నోతి పూరుషః || 19 ||
కర్మణైవ హి సంసిద్ధిమాస్థితా జనకాదయః | లోకసంగ్రహమేవాపి సంపశ్యన్ కర్తుమర్హసి || 20 ||
యద్యదాచరతి శ్రేష్ఠస్తత్ తదేవేతరో జనః | స యత్ ప్రమాణం కురుతే లోకస్తదనువర్తతే || 21 ||
న మే పార్థాస్తి కర్తవ్యం త్రిషు లోకేషు కించన | నానవాప్తమవాప్తవ్యం వర్త ఏవ చ కర్మణి || 22 ||
యది హ్యహం న వర్తేయం జాతు కర్మణ్యతంద్రితః | మమ వర్త్మానువర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః || 23 ||
ఉత్సీదేయురిమే లోకా న కుర్యాం కర్మ చేదహమ్ | సంకరస్య చ కర్తా స్యాముపహన్యామిమాః ప్రజాః || 24 ||
సక్తాః కర్మణ్యవిద్వాంసో యథా కుర్వంతి భారత | కుర్యాద్విద్వాంస్తథాసక్తశ్చికీర్షుర్లోకసంగ్రహమ్ || 25 ||
న బుద్ధిభేదం జనయేదజ్ఞానాం కర్మసంగినామ్ | జోషయేత్ సర్వకర్మాణి విద్వాన్ యుక్తః సమాచరన్ || 26 ||
ప్రకృతేః క్రియమాణాని గుణైః కర్మాణి సర్వశః | అహంకారవిమూఢాత్మా కర్తాహమితి మన్యతే || 27 ||
తత్త్వవిత్ తు మహాబాహో గుణకర్మవిభాగయోః | గుణా గుణేషు వర్తంత ఇతి మత్వా న సజ్జతే || 28 ||
ప్రకృతేర్గుణసమ్మూఢాః సజ్జంతే గుణకర్మసు | తానకృత్స్నవిదో మందాన్ కృత్స్నవిన్న విచాలయేత్ || 29 ||
మయి సర్వాణి కర్మాణి సంన్యస్యాధ్యాత్మచేతసా | నిరాశీర్నిర్మమో భూత్వా యుధ్యస్వ విగతజ్వరః || 30 ||
యే మే మతమిదం నిత్యమనుతిష్ఠంతి మానవాః | శ్రద్ధావంతోఽనసూయంతో ముచ్యంతే తేఽపి కర్మభిః || 31 ||
యే త్వేతదభ్యసూయంతో నానుతిష్ఠంతి మే మతమ్ | సర్వజ్ఞానవిమూఢాంస్తాన్ విద్ధి నష్టానచేతసః || 32 ||
సదృశం చేష్టతే స్వస్యాః ప్రకృతేర్జ్ఞానవానపి | ప్రకృతిం యాంతి భూతాని నిగ్రహః కిం కరిష్యతి || 33 ||
ఇంద్రియస్యేంద్రియస్యార్థే రాగద్వేషౌ వ్యవస్థితౌ | తయోర్న వశమాగచ్ఛేత్ తౌ హ్యస్య పరిపంథినౌ || 34 ||
శ్రేయాన్ స్వధర్మో విగుణః పరధర్మాత్ స్వనుష్ఠితాత్ | స్వధర్మే నిధనం శ్రేయః పరధర్మో భయావహః || 35 ||
అథ కేన ప్రయుక్తోఽయం పాపం చరతి పూరుషః | అనిచ్ఛన్నపి వార్ష్ణేయ బలాదివ నియోజితః || 36 ||
కామ ఏష క్రోధ ఏష రజోగుణసముద్భవః | మహాశనో మహాపాప్మా విద్ధ్యేనమిహ వైరిణమ్ || 37 ||
ధూమేనావ్రియతే వహ్నిర్యథాదర్శో మలేన చ | యథోల్బేనావృతో గర్భస్తథా తేనేదమావృతమ్ || 38 ||
ఆవృతం జ్ఞానమేతేన జ్ఞానినో నిత్యవైరిణా | కామరూపేణ కౌంతేయ దుష్పూరేణానలేన చ || 39 ||
ఇంద్రియాణి మనో బుద్ధిరస్యాధిష్ఠానముచ్యతే | ఏతైర్విమోహయత్యేష జ్ఞానమావృత్య దేహినమ్ || 40 ||
తస్మాత్ త్వమింద్రియాణ్యాదౌ నియమ్య భరతర్షభ | పాప్మానం ప్రజహి హ్యేనం జ్ఞానవిజ్ఞాననాశనమ్ || 41 ||
ఇంద్రియాణి పరాణ్యాహురింద్రియేభ్యః పరం మనః | మనసస్తు పరా బుద్ధిర్యో బుద్ధేః పరతస్తు సః || 42 ||
ఏవం బుద్ధేః పరం బుద్ధ్వా సంస్తభ్యాత్మానమాత్మనా | జహి శత్రుం మహాబాహో కామరూపం దురాసదమ్ || 43 ||
