మిగతావన్నీ స్వతస్సిద్ధంగాక అది ఒక్కటే స్వతస్సిద్ధమని ఎలా నిరూపించగలమని సందేహించ నక్కరలేదు. ఎందుకంటే ఏదైనా లోకంలో ఉన్నది, కనిపిస్తున్నదంటే దాని అస్తిత్వానికి ఏదో ఒక ప్రమాణం ఉండి తీరాలి. ప్రమేయంగానే దేనికైనా సిద్ధి గాని తన పాటికి తనకు కాదు. ప్రమేయమంటే ప్రమాణానికి గోచరించటమే. ప్రమాణమెప్పుడూ జ్ఞానమే. ఆకాశం మొదలుకొని జ్ఞానానికి గోచరించేవే గనుక ప్రమేయాల కోటిలోనే చేరిపోతాయి. కనుకనే వాటికి స్వతస్సిద్ధి లేదని చెప్పటం. దానికి భిన్నంగా జ్ఞానమనేది ఎప్పుడూ ప్రమేయం కాదు. అంటే ఏ ప్రమాణానికీ గోచరించదు. జ్ఞానమే కదా ప్రమాణమని పేర్కొన్నాము. అలాంటప్పుడది ప్రమాణానికి విషయమెలా కాగలదు ? దానికి వేరే ప్రమాణ మక్కర లేదు. కావాలని చెప్పినా అదీ జ్ఞాన స్వరూపమే గనుక రెండూ సజాతీయమే అయి కూచుంటాయి. జ్ఞానమనేది జ్ఞేయాన్ని చూపుతుంది గాని జ్ఞానం జ్ఞానాన్ని చూపలేదు. చూపకముందే అది సిద్ధమై ఉంది గనుక ఒక వేళ చూపబోయినా చెల్లదు. ఆత్మా శ్రయమనే దోష మేర్పడుతుంది. అగ్ని తన్ను తాను కాల్చుకోలేదు. ఒక ఆటగాడు తన బుజం మీద తాను నిలుచొని ఆడలేడు. అలాగే జ్ఞానానికి జ్ఞాన మక్కర లేదు. అది స్వతః ప్రమాణం. కనుకనే స్వత స్సిద్ధం. దీనినే చైతన్యమని, ఆత్మ అని కూడా వ్యవహరిస్తారు.
ఏమిటది ఎలా ఉంటుందని అడగవచ్చు ఆత్మ అంటే ఏదో కాదు. నేననే స్ఫురణ మాత్రమే అది. ప్రస్తుత మీ స్ఫురణ మనలో ప్రతి ఒక్కరి అనుభవంలోనూ ఉంది. ఎవరు నీవని అడిగితే నేననే జవాబిస్తాడు ప్రతి ఒక్కడూ. ఈ నేననే జ్ఞానమే ఆత్మ అన్నా చైతన్య మన్నా. ఆత్మా చైతన్యం జ్ఞానం ఒకదాని కొకటి పర్యాయాలు. జ్ఞానమెప్పుడూ "అహమస్మి” నేనున్నాను అనే రూపంలోనే ఉంటుంది.
Page 127
