అయితే ఈ ప్రదర్శన దేనికి. ఎందుకు చేసినట్టిది. ఇలాంటి వ్యసనపరత్వం స్త్రీ పురుషులకు పనికిరాదని భంగ్యంతరంగా చాటటానికి. అందుకే మరలా లక్ష్మణుడి చేతా సుగ్రీవుడిచేతా మృదువుగా కఠినంగా హితోక్తులు పలికించటం. ఒక వ్యసనానికి గురి అయి బేలగా ప్రవర్తించి నప్పుడు మనకంటే చిన్నవాళ్ల దగ్గర కూడా మనం పలచ నయిపోతాము. వాళ్ల చేత కూడా చెప్పించుకొనే దురవస్థ మన కేర్పడగలదు సుమా అని లోకాన్ని చాటుగా హెచ్చరించట మిది. అంచేత శూర్పణఖతో ఆడిన తన చతురోక్తుల ద్వారా చేష్టల ద్వారా కామమోహితత్వం పరికిరాదని ఎలా ప్రబోధించాడో పరమాత్మ - అలాగే తన స్వవిషయంలో కూడా అలాంటి వ్యవహారాన్నే అభినయించి తద్వారా కూడా ప్రబోధించాడు. అదే వాల్మీకి మనకు తన కావ్యం ద్వారా అందిస్తున్నాడు. కాబట్టి ఇదంతా రాముడు చూపిన కాముకాభినయమే గాని అనుభవం కాదని గ్రహించాలి. ఒక నటుడి నటనలాంటి దిది. ఒక నటుడు దుష్యంతుడి వేషం వేసుకొనివచ్చి రంగస్థలం మీద శకుంతలా వియోగవేదనంతా అభినయించి చూపుతాడు. వాస్తవ మేనని ప్రేక్షకులు భ్రమించేంతగా అభినయిస్తాడు. అనుభవం లేకున్నా అభినయిస్తాడు. అనుభవం చూచే ప్రేక్షకులది. వాడిదిగాదు. అలాగే ఈ కామ వృత్తానుభవం రాముడిది గాదు. ఆయన ఆత్మారాముడు. అభినయమే గాని అనుభవం కాదాయనది. పోతే ఇక ఎవరిదీ అనుభవం. అభినయమని తెలియక భ్రమించే సుగ్రీవాదుల స్థానంలో ఉన్న సాపాటు రాముల లాంటి మనది.
ఇందులో కూడా ముందు చెప్పుకొన్న ఒకానొక సూత్రాన్ని అనుసంధించుకొంటే సరిపోతుంది. రెండు పరస్పర విరుద్ధ ధర్మాలొక, ఆదర్శప్రాయు డనుకొన్న పాత్రలో కవి వర్ణించి చూపాడంటే అవి రెండూ: పరమార్థమని చెప్పటానికిలేదు. పరిహాస విజల్పితంసఖే- పరమార్థాన నగృహ్యతాంవచః- అని కాళిదాసు చెప్పినట్టు ఒకటి ఆ పాత్రకు స్వలక్షణమైతే
Page 78
