నోత్సహేహం శరమ్ మోక్తుమ్ - జీవితాంతకరమ్ - మూలఘాతోననః స్యాద్ది-త్వయివీరే విపన్నేహి- దత్తాభయవధో నామపాతకమ్ మహదుచ్యతే-ఇద్దరూ ఒకేలా ఉండటం మూలాన బాణంవిడవలేదు. ఏదైనా నీకు ప్రమాదం జరిగితే భరించగలనా. అది మొదలు చెడ్డ బేరమేగాక అభయమిచ్చి మిత్రుణ్ణి మృత్యుముఖంలో దోసిన వాడను కానాఅని ఒడ్డు కొంటాడు. మిత్రభావాని కిది గీటురాయి ఈ మాట.
అయితే ఒక్కమాట. రాముడెంతటి మిత్ర ధర్మం పాటించాడో అది ఆ మిత్రుడు నిలబెట్టుకొన్నంత వరకే. నిలబెట్టుకొనలేక మాట దప్పి కృతఘ్నడయి ప్రవర్తించాడో మరలా అతణ్ణి శిక్షించటానికి కూడా వెనుదీయడు. వర్షర్తువు వెళ్లిపోయినా శరదృతువు వచ్చి చాలా రోజులైనా - సుగ్రీవుడు సీతాన్వేషణార్థం వానరులను పంపటంలో జాగుచేస్తాడు. చేయలేదు వాస్తవానికి. అప్పటికే పంపి ఉన్నాడు సేనలను. వారు తిరిగి వచ్చిన తరువాత వచ్చి వార్త చెబుదా మనుకొన్నాడు రాముడికి. అంతలోనే తొందర పడతాడు రాముడు. ప్రతిజ్ఞాయ హరీశ్వరః వ్యతీతాం శ్చతురో మాసాన్-విహర న్నావబుద్ధ్యతే-ప్రతిన చేసికూడా నాలుగు మాసాలు గడిచిపోయినా సరకు చేయక ప్రమత్తుడయి తిరుగుతున్నాడు దుర్మార్గుడు. లక్ష్మణా! నీవు పోయి ఇలా హెచ్చరించు ఆ కృతఘ్నణ్ణి. నచ సంకుచితః పంథా యేన వాలీ హతోగతః సమయే తిష్ఠసు గ్రీవ-వాలి వెళ్లిపోయిన దారి ఇంకా మూతపడలేదు- సుగ్రీవా! మాట నిలబెట్టుకో. ఒక్క వాలి మాత్రమే చచ్చాడు నా బాణంతో అప్పుడు. ఇప్పుడో నాబాణం నీ ఒక్కళ్లేగాదు నీ పరివారాన్నంతటినీ తుదముట్టిస్తుందని తెలుసుకో చూడండి. ఎంత కఠినమైన మాటో ఇది. ఇంతకూ రాముడు మిత్ర ధర్మం పాటించటంలో ఎంతఅనుగ్రహమో అంతనిగ్రహంకూడా చూపుతూ వచ్చా డప్పుడప్పుడూ.
Page 54
