సౌందర్య ప్రత్యభిజ్ఞ
కాళిదాస ప్రత్యభిజ్ఞ 
రెండూ ఛీ ఛీ అని వాహనాన్ని అదిలించే ధ్వనులైతే- తమువాహ వాహ అనేవి ఓం ఓం అని బోయీలు పల్లకీని మోసే ధ్వనులుగా వినపడటం లేదా మన చెవులకు. అంతే కాదు. సశబ్ద చామీకర కింకిణీకః - అప్పుడు దాని మెడలో కట్టిన గజ్జెల పట్టెడలో మువ్వల సవ్వడి కూడా కిణ కిణ మని వినపడి తీరాలి మీకు. పోతే అక్కడ పెండ్లి పీటల మీద ఆసీనుడైన ఆ మహాదేవుడికి వీచోపులు వీస్తున్నారు. ఎవరని. గంగా యమునలు. వారు సాకారలయి వచ్చారు వేడుక చూడటానికి. ఆ వింజామర లిటూ అటూ కదులుతుంటే సచామరే దేవ మసేవితా మంటాడు కవి. సచా మరే మసే విషా చూడండి. ఈ నాలుగూ ఆ కదలిక నెలా చూపుతున్నవో. అసేవిషాతా మనేది ఒక క్రియ. సేవు అనే ధాతువుకు ఒకా నొక భూత కాలంలో వచ్చే ప్రథమ పురుష ద్వివచనాంత రూపం. ఆ క్రియా రూపాన్ని చూడండీ ఎలా తన అవసరాని కుపయోగించు కొన్నాడో కవి. అదే కళాకారుని కుండ వలసిన నేర్పు. మామూలుగా చూస్తే ఆయా క్రియలు గాని వాటి రూపాలు గాని ధాతు రత్నాకరం లాంటి గ్రంధాలలో చదువుతుంటే తద్దినం మంత్రాల లాగా చెవిన పడుతుంటాయి. అవే ఒక మహా కవి సమయోచితంగా తీసుకొని ప్రయోగిస్తే వాటి కొక వన్నె వస్తుంది. ముడి సరకు తీసుకొని దానికి మెరుగులు దిద్దటంలోనే ఉన్నది కౌశలమంతా. చూడండి ఇలాంటిదే మరొకటి. హిమవంతుణ్ణి ప్రశంసిస్తున్నారు సప్త మహర్షులు. గా మధాస్యత్ కథం నాగో మృణాళ మృదుభిః ఫణైః ఆ రసాతల మూలా త్త్వం అవలంబి ష్యథా నచేత్. ఒక సన్నని బలంలేని పాము వల్ల ఏమవుతుంది ఈ భూభారాన్ని మోయటం - పాతాళం నుంచీ నీ బోటి వాడు బలంగా పట్టి పైకెత్తక పోతే -ఇదీ దీని భావం. ఈ భావాన్ని మన హృదయానికి పట్టించటానికి చూడండి కవి ఎంత విద్య ప్రదర్శించాడో. అథాస్యత్ అవాలంబిష్యథా అనే క్రియా పదాలు చూడండి. ధాస్యత్క అనటంలో ఒక బరువు ఏత్తే ప్రయత్నం. అయితే బలహీనుడి చేత కాదనటానికి నాగో మృణాళ మృదు అనే తేలిక మాటలు. పోతే శ్లోకంలో పూర్వార్థం హ్రస్వ దీర్ఘాత్మకంగా నడపి ఉత్తరార్థం
Page 170
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు