సహోపలంభ : రెండింటినీ కలిపి పట్టుకోవటం. జ్ఞేయంతో పాటు దాని జ్ఞానం జ్ఞానంతో పాటు దాని జ్ఞేయం రెండూ ఏకకాలంలో అనుభవానికి రావాలనే అభిప్రాయం.

సమ్యక్‌: తిర్యక్‌కానిది. సరైనది. Right. నిటారుగా ఉన్నది. Upright. సమ్యక్‌జ్ఞానమంటే Right knowledge.

సంవాద : రెండూ కలిసి ఒక మాటమీద నిలబడటం. Agreement. సరిపోవటం. సరిపోలటం కూడా Match. Tally. దీనికి భిన్నమైతే విసంవాదం లేదా వివాదం. సంవాదమంటే సంభాషణమని కూడా అర్థమే. Conversation.

సవికల్ప : అనేకంగా మారినది. Diverse. సగుణమైన పరమాత్మ. మనస్సు కూడా ప్రాపంచికమైన వృత్తులతో నిండిపోతే అది సవికల్పం.

సవితృ : ప్రసవించేవాడు. వెలుగును, వర్షాన్ని రెండింటిని సృష్టించేవాడు. సూర్యభగవానుడు. బుద్ధి అని కూడా లాక్షణికమైన అర్థం. అదీ ప్రకాశిస్తుంటుంది. వృత్తులనే కిరణాలను బయట పెడుతుంటుంది. పరమాత్మ అని కూడా అర్థమే. నామరూపాలను ప్రసరింపజేస్తున్నాడు గనుక.

సాంసిద్ధిక : స్వాభావికమని అర్థం. Natural. Inherent.

సాకూత : ఏదో ఒక అభిప్రాయం లోపల పెట్టుకుని ఉండటం. 'సాకూతం వచనమ్‌.' Suggestive statement మనస్సులో ఉన్న అభిప్రాయం.

సాక్షాత్‌: నేరుగా. తిన్నగా. సూటిగా. ప్రత్యక్షంగా Straight. Direct. సాక్షాత్‌బ్రహ్మ. బ్రహ్మం మనకు సూటిగా దర్శనమిస్తున్నది.

సాక్షి/సాక్ష్య : Spectator. Witness. అంటి ముట్టక ఒక విషయం గమనిస్తున్నవాడు. పరమాత్మ. అతని చేత గమనింపబడుతున్న అనాత్మ ప్రపంచమంతా సాక్ష్యం Witnessed.

సాక్షాత్కార : అలాంటివాడి దర్శనం సాక్షాత్కారం. అదే నేననే అనుభవం.

సంహార : ఒకచోటికి పోగుకావటం. Collection. వధించటమని కూడా అర్థమే.

సంవృత : కప్పబడిన. ముడుచుకుపోయిన. Contracted. సంకుచితం. వివృతం కానిది సంవృతం. విశేషమని అర్థం.

సంవృత్త : తయారైనది. నిష్ఫన్నం. ఏర్పడినది. Finished. Completed.

సంవిద్‌/సంవిత్తి/సంవేదనా : జ్ఞానం. చైతన్యం. Awareness. అనుభవాత్మకమైన జ్ఞానం. Experience. Feeling. సంవేదనాత్మకం చిత్తమంటే Centre of feeling అని అర్థం. ఆత్మ సంవేద్యతాం ఆపన్నం. పరమత్మ కూడా నీ మనస్సుకు సంవేద్యం అయినప్పుడే అది అనుభవం. You should fell his presence.

సంస్థాన/సంస్థిత: Constitution.Mould.Formation. అమూర్తమైన భావం మూర్తీభవించటం లేదా ఒక రూపంలో తయారై కనపడటమని అర్థం. అది స్వరూపాన్ని విడవకుండానే రూపాంతరం చెందుతుంది. అలాంటప్పుడే దానికి సంస్థితమని పేరు. A substance in a different from or phase. జలం తరంగ రూపేణా, మృత్తిక ఘటరూపేణా కనిపిస్తున్నాయంటే అలాంటి దానికి సంస్థితమని పేరు. ప్రస్తుతం మనకీ ప్రపంచం కనిపిస్తున్నదంటే ఈ చరాచర పదార్థాలుగా సంస్థితమైనది ఆత్మచైతన్యమే అని అద్వైతుల దృష్టి.

సంసర్గ/సంసృష్టి : మేళనం. కలిసిపోవటం. సంపర్కమని అర్థం.

సంసార/సంసృతి : 'సమ్యక్‌అవిచ్ఛేదేన సరతి ఇతి.' ఎడతెగకుండా సాగిపోయేది అని అర్థం. Ever moving like a current. ప్రపంచం. అనాత్మ. ఇదే మారిపోవటం. మారిపోవటమే మరణం. మరణమే సమస్య. అందుకే సంసారమే సమస్య అని పెద్దలు పేర్కొనటం.

సంస్కార/సంస్కృతి : చతుర్విధ కర్మలలో ఇది ఒకటి. శుద్ధి అని అర్థం. దోషాపనయనమూ, గుణాధానమూ ఈ రెండింటివల్లనే దేనికైనా శుద్ధి ఏర్పడుతుంది. అదే సంస్కారం. సంఘ సంస్కరణ. మతసంస్కరణ. చిత్త సంస్కరణ. అంటే అందులో ఇమిడి ఉన్న ఆంతర్యమిదే.

సవన : కాలమని, యజ్ఞమని అర్థం. సోమలత ఎక్కడ యాజ్ఞికులు పిండి ఆ రసాన్ని హోమం చేస్తారో దానికి సవనమని మొదట పేరు వచ్చింది. ఈ క్రియ మూడుమార్లు జరుగుతుంది. ఒకటి ప్రాతస్సవనం. రెండు మాధ్యందిన సవనం. మూడు సాయం సవనం.

సార : అతిముఖ్యమైన భావం. సర్‌ అంటే ప్రసరించేది. ఒక విషయం నుంచి ముఖ్యంగా బయటికి వచ్చేదేదో అది దాని సారం. Essence. రసమే వర్ణవ్యత్యయ మేర్పడి సారమైందని కూడా పెద్దలు పేర్కొంటారు. సారమంటే ప్రమాణమని కూడా Proof ఒక అర్థం చెబుతారు భాష్యకారులు. ఆత్మప్రత్యయ సారమనే చోట ఆత్మ తాలూకు భావనే దాన్ని పట్టుకునే ప్రమాణమన్నారు.

సామ్య : సమ అనే దాని భావం. మనస్సులో సత్వరజస్తమో గుణాలు మూడూ తేడాగా ఉంటే అది వైషమ్యం. అదే సృష్టికి మూలం. అలాకాక ప్రకృతి గుణాలైన ఆ మూడూ కలిసి ఏకరూపంగా ఉండగలిగితే అది సామ్యావస్థ. అప్పుడు సృష్టిలేదు. లయమే. అంతేగాక మనసు త్రిగుణాలను తేడాలేకుండా ఒకటిగా మార్చుకుని శుద్ధ సత్త్వ గుణంతో నిలిచిపోతే దానికీ సామ్యమనే పేరు. 'ఇహైవ తైః జితః సర్గః యేషాం సామ్యే స్థితం మనః.' ఎవరి మనస్సు ఎప్పుడూ సామ్యంలో Equipoise ఉంటుందో వారీ సృష్టి రహస్యాన్ని తప్పక భేదించగలరు అని గీత ఇచ్చిన హామీ. సమమంటే పరమాత్మ అని కూడా అర్థమే. ఆయన ఉన్న దశ సామ్యం.

సాధ్యసమ : సాధించవలసిన దానితో సమానం. ఇంకా సిద్ధం కానిది. హేతువు చూపి నిరూపించవలసినది. బీజాంకుర దృష్టాంతం అలాంటిది. అక్కడ ఒకదాని కొకటి సాపేక్షమై కూచుంది. కనుక నిష్కర్ష లేదు. సాపేక్షాని కెప్పుడూ నిరపేక్షమే పరిష్కారం. అంతవరకూ దానికి సిద్ధి లేదు. సాధ్యసమమే అది. ఇంకా సాధించ వలసినదే నని అర్థం.

సాధ్యసాధన : సాధించవలసిన పదార్థం సాధ్యం. End. దాన్ని సాధించే మార్గం సాధనం. Means.

సాద్గుణ్య : యజ్ఞయాగాది కర్మలలో అన్ని గుణాలూ సమగ్రంగా ఉండటం. Fullness. Prefection.

సాదృశ్య : సదృశమంటే ఒక దానిని పోలిన మరియొకటి. రెండింటికీ మధ్య ఉన్న ఆ సంబంధమే సాదృశ్యం. SimilarIty.

సామీప్య/సారూప్య/సాయుజ్య : జీవాత్మకు పరమాత్మతో సంబంధం సామీప్యంగా చెబుతారు ద్వైతులు. జీవుడు ముక్తుడైనా వైకుంఠంలో ఈశ్వరుడి సమీపంలో ఉండ వలసిందే. అదే సారూప్యమని పేర్కొంటారు విశిష్టాద్వైతులు. ఈశ్వరుడి రూపం కూడా జీవుడికి సంక్రమిస్తుందంటారు వారు. పోతే రూపమే కాదు. ఈశ్వరుడితో ఏకమే అయిపోతాడని సాయుజ్యాన్ని వర్ణిస్తారు అద్వైతులు. ఇదే అన్నిటికన్నా ప్రామాణికమైన సిద్ధాంతం.

స్వరూప : తనయొక్క రూపమని అర్థం. ఆత్మ ఎలా ఉందో అలాంటి లక్షణానికే స్వరూపమని స్వభావమని పేరు. అసలు ఆత్మ అంటేనే స్వరూపమన్నారు Our very nature భగవత్పాదులు. స్వరూపమన్నా, ఆత్మ అన్నా ఒకటే.

స్వక/స్వకీయ : తనది అని అర్థం. స్వ అనేది స్వరూపమైతే ఇవి రెండూ విభూతి క్రిందికి వస్తాయి. అది అహం. ఇది మమ.

స్వభావ : తనయొక్క భావం. లేదా అస్తిత్వం Existence అని అర్థం. ప్రకృతి అన్నా ఇదే. Nature. అవిద్య. అజ్ఞానమని కూడా అర్థమే.

స్వగత : తనలోనే ఉన్నదని అర్థం. పరాశక్తి పరమాత్మకు అంతర్గతంగానే ఉంటే అది స్వగతం. అప్పుడది అవ్యక్త దశ. అదే ఆయన సంకల్పంతో బయటపడితే అప్పుడు వ్యక్తమై భాసిస్తుంది. స్వగతమంటే స్వగత భేదం కూడా కావచ్చు. ఒక వృక్షం పైకి ఒకటిగానే కనిపిస్తున్నా అందులో బోద అని, వేరని, కొమ్మలని, రెమ్మలని అనేక భాగాలు ఉండటం సహజమే. ఇలాంటి దానికే స్వగత భేదం అని పేరు. A whole with its parts. ఇలాంటి భేదం లేనిదేదో అది ఆత్మ స్వరూపం.

స్వతః/స్వయం : తాను తనపాటికి తాను. తానుతప్ప మరేదీ లేదని భావం. 'స్వతః ప్రమాణం స్వతఃసిద్ధం.' తనకు తానే ప్రమాణం. మరొకటి ఏదీ అక్కరలేదని అర్థం. పరమాత్మ ఏ ప్రమాణాన్నీ కోరదు. కారణం అదే ప్రమాణాలన్నిటికీ ఆశ్రయం. దానివల్లనే ప్రమాణమనేది ఏర్పడుతున్నది. కనుక స్వతః ప్రమాణమన్నారు. Self evident అలాంటప్పుడే అది స్వతఃసిద్ధమనిపించుకుంటుంది. అంటే తనపాటికి తాను ఉండగలుగుతుంది. Self existent.

స్వరస/స్వారస్య : రసమంటే ఇక్కడ భావమని అర్థం. తన భావమేదో అది అంటే విజాతీయమైన భావం లేనిది. అలాంటి వ్యవహారానికే స్వారస్యమని పేరు. పరమాత్మ ఎప్పుడూ స్వరసమే. Homogenous.

స్వతంత్ర/పరతంత్ర : తంత్రమంటే ఆధారపడటం. తనమీద తాను ఆధారపడితే స్వతంత్రం. అది పరమాత్మ. Self dependent. అలాకాక మరొక దానిమీద ఆధారపడితే అది పరతంత్రం. Dependent. అది ప్రపంచం.

స్వధా : సు+అధా. బాగా ఉంచటం. పితృదేవతలకు తర్పణం చేసేటప్పుడు స్వధానః తర్పయామి అని పేర్కొంటారు. ఇది పితృలోకంలో ఉన్న దేవతలకు తప్పక చెందుగాక అని భావం.

స్వాహా : సు+ఆహా. బాగా హోమం చేయటం. దేవతలను ఉద్దేశించి అగ్ని హోత్రంలో హవిస్సును వేసేటప్పుడు ఉచ్చరించే మాట. ఇది బాగా హోమమగుగాక అని భావం.

స్వమహిమా : తన మహిమ అని అర్థం. స్వ అంటే ఇక్కడ ఆత్మ స్వరూపం. దాని మహిమ దాని విస్తారం లేదా విభూతి. Expansion. అది ఎప్పుడూ 'స్వమహిమ్ని ప్రతిష్ఠితః.' తన మహిమలోనే తాను నిలిచి ఉంటుంది.

స్వరత : తనలోతాను రమించేవాడు. Self contained. ఆత్మారాముడని భావం.

స్వస్థ : 'స్వస్మిన్‌తిష్ఠతి ఇతి.' తనలోతాను ఉండిపోయేవాడు. ఉన్నదంతా తన స్వరూపంగా చూస్తుంటాడు కాబట్టి ఆత్మజ్ఞాని అనాత్మలో కాక ఆత్మలోనే నిలిచిపోతాడు. కనుక స్వస్థుడంటే ఆత్మజ్ఞాని అని అర్థం.

స్వరాట్‌: 'స్వయం రాజతే ఇతి.' ఎవడైతే తనపాటికి తానే రాజిల్లుతూ లేదా ప్రకాశిస్తూ ఉంటాడో వాడు. ప్రకాశమంటే ఇక్కడ జ్ఞానమే. అలాంటి జ్ఞానం తప్ప మరేదీ లేదతనికి. అదే జ్ఞానమూ. అదే జ్ఞేయమూ కనుక స్వరాట్‌అంటే జ్ఞాని.

స్వస్తి : సు+అస్తి. Well being. చక్కగా ఉండటం. శుభం. శ్రేయస్సు. మంచి. స్వస్త్యయనం అంటే కూడా క్షేమమనే అర్థం.

సర్గ : సృష్టి అని అర్థం. ప్రతిసర్గ అంటే ప్రళయమని భావం.

సత్త్వ/సాత్త్వత : త్రిగుణాలలో ఇది రెండవది. రజస్సువల్ల సృష్టి అయితే తమస్సు వల్ల లయమైతే సత్త్వం వల్లనే స్థితి అనేది సాగిపోతున్నది. సత్త్వమంటే ఆవరణ విక్షేప మాలిన్యం ఏ మాత్రమూ లేని సిమితమైన మనస్తత్త్వం. సత్త్వం అంటే అంతఃకరణమని కూడా అర్థమే. సాత్త్వత అంటే సత్త్వగుణం పుష్కలంగా ఉన్న మానవుడు. భగవత్‌భక్తుడని అర్థం. భాగవతంలో సాత్త్వతులంటే అలాంటి భక్తులే. సాత్త్వత పురాణమని కూడా భాగవతానికి మరొక పేరు.

సత్త్వశుద్ధి : సత్త్వమంటే అంతఃకరణమని పేర్కొన్నాము. అందులో రజోమాలిన్యం, తమో మాలిన్యం రెండూ తొలగిపోతే అప్పుడు సత్త్వం శుద్ధి అవుతుంది. సత్త్వశుద్ధివల్లనే ఆత్మజ్ఞానం కోసం శ్రవణమననాదులు చేసి క్రమంగా సిద్ధి పొందగలడు మానవుడు.

స్వప్న/స్వాప : స్వాపమంటే నిద్ర. అందులో వచ్చే మరొక దశ స్వప్నం. Dream. జాగ్రత్తు సుషుప్తుల మధ్య ఏర్పడే దశ ఇది. దీనికే సంధ్య స్థానమని కూడా పేరు.

స్వాప్యయ : స్వ+అప్యయ. అప్యయమంటే లయమై పోవటం. స్వ అంటే తనలో. మనస్సు తన చైతన్యంలోనే లయమైన దశకు పేరు. సుషుప్తి అని అర్థం. కాని ఎందులో లయమైనదో మనస్సు దాన్ని గుర్తించలేడు జీవుడు. గుర్తించగలిగితే అది అసలైన స్వాప్యయమే. అంటే స్వ అనే మాటకిక్కడ ఆత్మచైతన్యం. అది గుర్తిస్తూ దానితో ఏకమవుతాడు కాబట్టి ఇది సుషుప్తి కాదు. సమాధి.

సుషుప్తి : సుప్తి అంటే నిద్ర. దానికి ముందు సు చేరితే మంచి నిద్ర అని అర్థం. అంటే గాఢ నిద్ర. స్వప్నం అనే వాసన కూడా లేని ఒక జడస్థితి. ఇది అవస్థాత్రయంలో మూడవది. ఇందులో జీవుడికి తాను ఈశ్వరుడని జ్ఞానం లేకున్నా బ్రహ్మసాయుజ్యం అప్రయత్నంగానే కలుగుతుందంటారు వేదాంతులు. దానికి తార్కాణం అతనికి ఆ దశలో కలిగే బ్రహ్మానందమే.

సుఖ/దుఃఖ : ఖం అంటే ఇంద్రియం. అది సుష్ఠు. అనుకూలంగా పనిచేస్తే సుఖం. ప్రతికూలంగా చేస్తే దుఃఖం. సుఖదుఃఖాలనేవి రెండూ ద్వంద్వాలు. ద్వంద్వాత్మకమే సంసారం. ఇవి మానవుడి ధర్మాధర్మ ఆచరణవల్ల కలుగుతాయని శాస్త్రం చెప్పే రహస్యం. సుఖమనే మాటకు సులభమని కూడా అర్థమే. Easy. దీనికి ప్రతిగా దుఃఖమనే మాటకు కష్టసాధ్యమని అర్థం. Difficult.

సుర/అసుర : 'సుష్ఠు రాజతే ఇతి సురః.' బాగా రాజిల్లేవాడని అర్థం. దేవతలని పేర్కొంటారు. కానీ అది ఆత్మ దేవతే. ఆత్మజ్ఞాన ఆర్జన చేసే సాధకుడు కూడా సురుడే. అలా కాని అజ్ఞాని అసురుడు. అసుర అంటే 'అసుషు రమతే ఇతి' తన ప్రాణధారణ కోసమే ప్రాకులాడే వాడని అర్థం. ప్రాణం తప్ప దాన్ని దాటి జ్ఞానానికి నోచుకోని వాడు.

స్వారాజ్య : స్వయంగా రాజిల్లేవాడు స్వరాట్‌. వాడి లక్షణం స్వారాజ్యం. తన పాటికి తానే ఎవరిమీదా ఆధారపడకుండా మహానందంగా ఉండగల వ్యక్తి స్వరాట్‌అయితే వాడి ఆనందమయమైన జీవితం స్వారాజ్యం. ఎవడో కాదు వాడు. ఆత్మే. అదే పరమాత్మ కూడా.

స్పష్ట : చూడబడినది అని అసలైన అర్థం. Spectrum అనే లాటిన్‌మాటకు ఇది సంస్కృత శబ్దం. చూడబడిన దెప్పుడూ విన్నదానికంటే స్ఫుటంగా మనసుకు వస్తుంది కాబట్టి స్పష్టమంటే నిస్సందేహంగా తెలిసిపోయినదనే అర్థమేర్పడింది. అలాంటి స్పష్టమయిన పదార్థం మన స్వరూపమే. నేననే స్ఫురణే. అది నాపాటికి నాకే తెలిసిపోతున్నది. దానికి భిన్నంగా ఇక ఏది చెప్పినా స్పష్టమని పేరేగాని అందులో కొంత స్పష్టమైతే కొంత ఎప్పటికీ అస్పష్టంగానే మిగిలి పోతుంటుంది.

స్ఫోట : పగిలిపోవటమని అర్థం. మనసులోని ఆలోచన ఏర్పడక ముందు కేవలం నిరాకారమైన జ్ఞానమే ఉంటుంది. అదే ఆలోచనగా ఎప్పుడు పైకి వచ్చిందో అప్పుడే అది విరిగి ఆలోచన అయింది. ఈ విరగటానికే Break స్ఫోటమని పేరు. అది మరలా స్వరపేటిక ద్వారా శబ్దరూపంగా భగ్నమై బయటపడితే అది మరలా ఒక స్ఫోట. మొదటిది అనాహత రూపమైన శబ్దమైతే రెండవది ఆహతరూపం. Audible. అనాహతమే శబ్ద బ్రహ్మమని పేర్కొంటారు వైయాకరణులు. మీమాంసకులు. ఆ శబ్ద పరిధిని కూడా దాటి నిశ్శబ్దమైన చైతన్యస్వరూపమేది ఉందో అదే బ్రహ్మమని పేర్కొంటారు వేదాంతులు.

స్తోభ : వ్యర్థమైన మాట. ఇలాంటి మాటలు సూత్రంలోకాని మంత్రంలో కాని దొరలకూడదు. మంత్రమైతే అది వైదికం కాబట్టి దోషం చూపరాదు. సూత్రం పౌరుషేయం గనుక ప్రయత్నపూర్వకంగా స్తోభాక్షరాలు రాకుండా నివారించుకొన వలసి ఉంటుంది. 'అస్తోభమనవద్యంచ సూత్రం సూత్రవిదో విదుః' అని పెద్దల శాసనం.

స్థిర/స్థావర : గట్టిగా నిలబడేది. చలనం లేనిది. బాహ్యంగానే కాదు. ఆంతర్యంలో మన మనస్సుకూడా పరిపరివిధాల చెదిరిపోకుండా నిలకడగా ఉండాలి. అప్పుడే అది ఒక లక్ష్యాన్ని గట్టిగా పట్టుకోగలదు. స్థిరానికి వ్యతిరిక్తం చరం. అలాగే స్థావరమన్నా స్థిరంగా ఒకచోట కలదకుండా ఉండేదని అర్థం. చెట్లు చేమలు ఇలాంటివే. దీనికి భిన్నమైనది జంగమం. ఎప్పుడూ కదులుతూ పోయేదని భావం.

స్థితప్రజ్ఞ : స్థితప్రజ్ఞుడంటే ఆత్మజ్ఞాని. జీవన్ముక్తుడు. అలాంటివాడి ప్రజ్ఞ అంటే జ్ఞానం ఎప్పుడూ స్థితంగానే ఉంటుంది. అంటే చలించకుండా నిలిచి ఉంటుంది. చలనానికి కారణం అనాత్మ ప్రపంచమే. అది అతని కెప్పుడూ దర్శనమివ్వదు కాబట్టి అతడు గత ప్రజ్ఞుడు కాడు. స్థితప్రజ్ఞుడే.

స్థితిస్థాపన : ఒక కొమ్మను వంచి మరలా వదిలేస్తే అది మొదట ఎక్కడ ఉందో కొంతసేపటికి అక్కడికే పోయి చేరుతుంది. స్థితమైన చోటనే మరలా దానిని స్థాపించినట్టు అవుతుంది. కొమ్మలాంటిదే మానవుడి మనస్సు కూడా. ఇది చైతన్య రూపంగా మొదటి నుంచి ఉన్నప్పటికీ మధ్యలో ఇటూ అటూ చెదరిపోతుంది. దీనికే విక్షేపమని పేరు. మరలా సాధన బలంతో దాన్ని అసలైన ఆత్మ చైతన్యంలోకే అదిమివేసి అక్కడే నిలపవలసి ఉంటుంది సాధకుడు. 'ఆత్మ సంస్థం మనః కృత్వా' అని గీతోపదేశం.

స్థూల శరీర : మన ఇంద్రియాలకు ప్రత్యక్షంగా గోచరించే ఈ కరచరణాది అవయవాలతో కూడిన శరీరానికి స్థూల శరీరమని Gross body పేరు. ఇది బాహ్య ప్రపంచంతో జీవుడు వ్యవహరించటానికి ఏర్పడిన అధిష్ఠానం. Support. కర్మ అనే మూడవ పాపానికి ఇది ఆశ్రయం.

సూక్ష్మశరీర : లింగ శరీరమని కూడా దీనికే నామాంతరం. Subtle body. మనస్సు ప్రాణం. ఈ రెండూ చలనాత్మకమైనా బాహ్యంగా మనకు మన ఇంద్రియాలకు ప్రత్యక్షమయ్యేవి కావు. పరోక్షమే. కనుకనే వీటికి సూక్ష్మశరీరమని పేరు వచ్చింది. లీనం గమయతి. గుప్తమైన ఆత్మతత్త్వాన్ని ఇవి ప్రకటన చేసి చూపుతాయి కాబట్టి లింగ శరీరమని పేరు వచ్చింది. కామమనే రెండవ పాపానికి ఇది నిలయం.

సౌమ్య/సోమ్య : మంచివాడని అర్థం. గురువు శిష్యుణ్ణి సంబోధించేటప్పుడు శాస్త్రంలో సోమ్య అని సంబోధించటం తరచుగా చూస్తుంటాము. వత్సా అని అర్థం. My dear lad.

సుకర/సౌకర్య : 'సుఖేన కర్తుం శక్యతే ఇతి.' ఏది సులభంగా చేయగలమో అది సుకరం. దాని భావం. సౌకర్యం. Facillity. ప్రతిపత్తి సౌకర్యమని ఒక మాట ఉంది శాస్త్రంలో శాస్త్రం ఒక రహస్యాన్ని బోధించినప్పుడు అది సూటిగా మన మనస్సు పట్టుకోలేదు. ఇలాంటి ఇబ్బంది కనిపెట్టి పెద్దలు కథలు, గాథలు వీటిమీద నెపం పెట్టి వాటిద్వారా మనకాసత్యాన్ని బోధిస్తారు. దీనికి ప్రతిపత్తి సౌకర్యమని పేరు. అంటే అర్థం చేసుకోవటంలో సౌలభ్యమని భావం.

సూత్ర : సూత్రమంటే గ్రుచ్చటానికి తోడ్పడే దారమని అర్థం. కొన్ని భావాలను కలిపి సంగ్రహంగా చెప్పే వాక్యానికి సూత్రమని పేరు. ధర్మసూత్రాలు బ్రహ్మసూత్రాలు ఇలాంటివే. ఇది అల్పాక్షరం. అసందిగ్ధం. సారవంతం. సర్వతో ముఖం. సార్థకం. నిర్దోషం అయి ఉండాలి. అప్పుడే మనస్సుకు బాగా పడుతుంది. సూత్రమంటే అవ్యక్తమైన మాయాశక్తి అని కూడా అర్థం చెబుతారు వేదాంతులు. సూత్రాన్ని మించినది అక్షరం. అది పరమాత్మ స్వరూపమే. సూత్రాత్మ అంటే అవ్యాకృతమైన ప్రపంచానికి అధిపతియైన హిరణ్యగర్భుడు.

సుహృత్‌భూత్వా : అద్వైతంలో ఇది ఒక పారిభాషిక పదం. భాష్యకారులు అక్కడక్కడ ప్రయోగిస్తుంటారు. సుహృత్‌అంటే ఆప్తుడు. Well wisher అని అర్థం. భూత్వా అంటే అలాంటివాడయి అని అర్థం. సూత్రకారుడైన బాదరాయణ మహర్షి సిద్ధాంతం చేసి సాధనకు మనం కష్టపడుఉంటే అందులోని రహస్యం మనకు దగ్గరగా వచ్చి బోధించే సందర్భంలో ఇలాంటి మాట వస్తుంది. సాధకులకు మాత్రమే సహాయం చేయటానికి సిద్ధాంతం నూటికి నూరుపాళ్ళు పాటించనక్కర లేకుండా ఆచరణాత్మకంగా దాన్ని మార్చుకోవచ్చునని అందులోని సౌలభ్యాన్ని మనకు విప్పి చెబుతాడు సూత్రకారుడు. మనమీద అలాంటి సౌజన్యం ఉండటంవల్లనే మనకు ఆ మార్గంలో సహాయ పడతాడని భాష్యకారుల మాట.

సిద్ధాంత/సాధన/సిద్ధి : ఏ శాస్త్రమైనా ఈ మూడు నియమాలు పాటించి తీరవలసిందే. ఇందులో సిద్ధాంతమంటే అది ప్రతిపాదించే విషయం. అందులో ఎలాంటి చచ్చు ఉండకూడదు. నూటికి నూరుపాళ్ళు మనకు నిశ్చయం ఏర్పడాలి. తరువాత దానిని ఆచరణలో పెట్టే మార్గమేదో అది కూడా శాస్త్రం బయటపెట్టాలి. దానికే సాధనమని Process. Practice పేరు. అమలు పరచటమని అర్థం. అలా సాధిస్తూ పోతే చివరకు మనకు లభించే ఫలితమేమిటని ప్రశ్న వస్తుంది. అలాంటి ఫలప్రాప్తికే సిద్ధి అని The result. The consequence పేరు. వేదాంతంలో సిద్ధాంతమనేది ఏకాత్మభావం. The subjective unity of all the creation. సాధనం దానికి సంబంధించిన అఖండాకార వృత్తి. ఇది మానసికమే గాని బాహ్యం కాదు అద్వైతంలో. ఇలాంటి వృత్తిని నిరంతరం ఆవృత్తి చేయటమే అద్వైత సాధన. చివరకు అది పరిపాకానికి వచ్చి ఫలరూపమైన మోక్షమే సాధకుడు పొందగలిగితే అది సిద్ధి.

సృష్టి/ప్రతిసృష్టి : సర్గ, ప్రతిసర్గలన్న మాటలకు ఇవి పర్యాయపదాలు.

సత్కార్యవాద : ప్రపంచ సృష్టిని గురించి వర్ణించేటపుడు ముగ్గురు మూడు వాదాలు లేవదీశారు. మొదటిది అసత్కార్యవాదం. దీనికే ఆరంభవాదమని కూడా పేరు. ఈ ప్రపంచం సృష్టికి పూర్వం అసత్‌లేదు. తరువాతనే ఇది ఏర్పడింది అంటారు. పోతే రెండవవారు సత్కార్యవాదులు. ఇంతకుముందు లేనిది కాదీ కార్యప్రపంచం. అప్పుడూ ఉన్నదే. కార్యరూపంగా కాకపోయినా కారణరూపంగా ఉండనే ఉంది. అదే కార్యరూపంగా బయటపడి కనిపిస్తున్నది అంటారు వీరు. దీనికే సత్కార్యవాదమని పేరు. పరిణామ వాదమని కూడా దీనికి నామాంతరం. ఇది కూడా కాదు వివర్త వాదమని వర్ణిస్తారు మూడవవారు. వారే అద్వైత వేదాంతులు. సత్కార్య వాదమనేది కాదని చెప్పరు. కానీ దాని పరిణామాన్ని మాత్రం త్రోసిపుచ్చుతారు. కారణం ఎలాంటి పరిణామమూ చెందకుండానే మరో మలుపు తిరిగి కార్యరూపంగా భాసిస్తున్నదని వీరి వాదం.

స్యాద్వాద : స్యాత్‌అంటే అలా ఉండనీ. ఒకవేళ మీరు చెప్పినది సరేనని ఒప్పుకున్నప్పటికీ అది చెల్లదనే సందర్భంలో పేర్కొనే మాట ఇది.

సమరస/సామరస్య : రసమంటే భావం. ఒకేభావం రెండింటికీ కనిపిస్తే వాటికి సమరసమని పేరు. Similar quality. వాటికి సంబంధించిన భావానికి సామరస్యమని పేరు. Homogeneity. శివశక్తులకు సామరస్యం స్వభావ సిద్ధమని పేర్కొంటారు తాంత్రికులు. అంటే అవి ఒకదానిని విడిచి మరొకటి ఉండదని భావం. శబ్దార్ధాలకున్న సంబంధం ఇలాంటిదే. చివరకు శబ్దం విమర్శ రూపిణి అయిన శక్తి అయితే అర్థం ప్రకాశ రూపమైన శివతత్త్వమే. రెండింటికీ ఉన్న అవినాభావ సంబంధమే సామరస్యం.

స్వయంభూః : స్వయం భవతి. తనపాటికి తాను స్వతంత్రంగా ఉన్న పదార్థం. ఆత్మతత్త్వం. ఆత్మ భూః అని కూడా దీనికి పర్యాయపదం.

సౌత్రాంత్రిక : బౌద్ధమతంలో మరి ఒక శాఖ ఇది. వైభాషికులతో వీరు చాలావరకు ఏకీభవిస్తారు. అయితే వారు పదార్థాలన్నీ ప్రత్యక్ష ప్రమాణం చేతనే సిద్ధమయి ఉన్నాయంటే వీరలా కాక అవి అనుమాన ప్రమాణ సిద్ధమని వాదిస్తారు. ఇదే వీరిరువురికీ ఉన్న తేడా.