మంగళ : శుభం. మంచి సత్ఫలితం. 'మంగళాదీని మంగళమధ్యాని మంగళాంతాని చ శాస్త్రాణి ప్రధంతే' అని పెద్దల మాట. మంగళంతో ఆరంభమై దానితోనే అంతం కావాలట ఏ శాస్త్రమైనా. మంగళకరమైన శబ్దాలు రెండే వారి దృష్టిలో. ఒకటి ఓంకారం. రెండు అధ. కనుకనే అధ యోగానుశాసనం, అధాతో బ్రహ్మజిజ్ఞాసా అని శాస్త్రజ్ఞులు ప్రారంభిస్తారు తమ శాస్త్రాన్ని. హరిః ఓం అని ముందు ఓంకారంతో ప్రారంభమై చివరకు ఓం తత్‌సత్‌అని అంతమవటం కూడా కనిపిస్తుటుంది తరచూ.

మజ్జన : మునిగిపోవటం. స్నానం చేయటం. శివాద్వైతుల భాషలో అనాత్మ జగత్తులో ఆత్మ మునిగిపోవటం మజ్జనం. జ్ఞానోదయమై మరలా పైకిలేస్తే అది ఉన్మజ్జనం అంటారు వారు. Merge and Emerge.

మతి/మత/మనః/మను : మతి అన్నా మనస్సన్నా ఒకటే. మననం లేదా ఆలోచించే సాధనమేదో అది. Thinking Faculty. మననం చేసేది గనుక మనస్సయింది. సృష్టిలో ఇది ఒక్కటే మానవుడి విశిష్టత. వాసనా జ్ఞానాన్ని Instinct మించిన వివేచనా జ్ఞానమిది. Reason. అలా మొదట ఆలోచించినవాడు మనువు. The first thinker of human race. ఆయన సంతతి కనుక మనమంతా మనుజులం. మనుష్యులం. మానవుల మయ్యాము. ఇలాంటి ఈ మనస్సుతో ఏది ఆలోచిస్తామో అది మతం. Thought. మతం కానిది అమతం. అదే ఆత్మ. దాన్ని మాత్రం మనస్సు ఆలోచించలేదు. కారణం అది మనస్సుకు కూడా సాక్షి.

మద : గర్వం మత్తు. అరిషడ్వర్గంలో ఇది ఒక అ. మనపాలిటికి. కామ క్రోధ లోభాలు ముదిరితే మద మోహ మాత్సర్యాలుగా మారుతాయి.

మదామద : మదించినది. మదించనిది. ప్రవృత్తి నివృత్తులు రెండూ కలిగినది. ఆత్మస్వరూపమని అర్థం.

మథన : మథించటం. బాధించటం. బాగా మథించేదేదో అది ప్రమథ. ప్రమథ గణమంటే మనస్సులో కలిగే ఆలోచనలు. వీటిద్వారా మనలను వేధిస్తుంది గనుక మనస్సు ప్రమాథి అని చాటింది గీత.

మధువిద్యా/మధుబ్రాహ్మణ : మధు అంటే తియ్యనిది. తేనె. మధ్వద అంటే అలాంటి తేనెను తినేదని అర్థం. లాక్షణికంగా చెబితే తీయని తేనె ఏదోగాదు జీవుణ్ణి నిత్యమూ ఆకర్షించే ఈ జగత్తే ఆ మధువు. మధువును అదనం చేసి మధ్వదు డనిపించుకోక ఈ జీవుడు దానిని సూదనం చేసి అనగా నిర్మూలించి మధుసూదనుడు కావలసి ఉంది. మధువంటే సారభూతమైన పదార్థమని కూడా అర్థమే. Essence. ప్రపంచం జీవుడికి ఉపకరిస్తుంది గనుక మధువు. ప్రపంచానికి జీవుడూ తోడ్పడుతాడు గనుక వీడూ దానికి మధువే. ఇలా పరస్పరం ఉపకార్యోపకారక సంబంధం రెంటికీ అనాది సిద్ధం. ఇలాంటి సంబంధాన్ని చెప్పే విద్యకే మధు విద్య అని మధు బ్రాహ్మణమని పేరు వచ్చింది. ఇది బ్రహ్మవిద్యకు ఆలంబనం. ఎలాగంటే జీవ జగత్తులు రెండూ ఒకదానికొకటి సాపేక్షం. Relative. కనుక నిరపేక్షమైన Absolute తత్త్వమొకటి వీటి కాధారభూతమైనది ఉండి తీరాలి. అదే బ్రహ్మం. ఇది దానికి ద్యోతకం Indication మాత్రమే.

మాధ్వమత : మధ్వాచారులు ప్రతిపాదించిన దర్శనం. ఇది ద్వైత దర్శనం. జీవజగదీశ్వరులకు ముగ్గురికీ పరస్పర భేదం చెబుతుందిది. భేదమే వీరికి వాస్తవం. పంచ సత్యాలని వీరి సిద్ధాంతం. జీవజగత్తులకు భేదం. జీవజీవులకు భేదం. జగజ్జగత్తులకు భేదం. జగదీశ్వరులకు భేదం. జీవేశ్వరులకు భేదం. ఈ ఐదు భేదాలూ వీరి దృష్టిలో ఐదు సత్యాలే. అభేదవాదమైన అద్వైతానికి వీరు బద్ధ శత్రువులు.

మాధ్యమిక : బౌద్ధులలో ఇది ఒక తెగ. శూన్యవాదులని వీరికి మరొక పేరు. వీరి దృష్టిలో జీవుడు లేడు. దేవుడు లేడు. జగత్తు కూడా లేదు. చివరకు అంతా కలిసి శూన్యమే. Nihilism.

మనీషా : మనస్సును శాసించటం. దానికి అతీతమైన నిర్వికల్పమైన స్థితి. అలాంటి స్థితిని పొందినవాడు మనీషి. The Transcendentalist.

మను/మంత్ర : మనువన్నా మంత్రమన్నా అర్థమొకటే. మనసులో ఆవృత్తి చేసే శబ్దం. అది నోటవస్తే జపమవుతుంది. 'మననాత్‌త్రాయతే ఇతి మంత్ర.' ఏది మననం చేస్తే మానవుణ్ణి అనర్థం నుంచి తప్పిస్తుందో అది మంత్రమని దానికి వ్యుత్పత్తి. మననం చేసేది గనుక మనువని కూడా దానికి వ్యుత్పత్తి చెప్పారు.

మంద/మధ్యమ/ఉత్తమ : ఆత్మ జ్ఞానానికి అందరూ అధికారులే. అయితే అందులో కర్మవాసనలు వదలనివారు మందులు. ఉపాసనా వాసన వదలనివారు మధ్యములు. జిజ్ఞాస బాగా ఉన్నవారు ఉత్తములు. అధికారి భేదాన్ని బట్టి చేసిన విభాగమిది. గౌడపాదులు బ్రహ్మచర్యాది ఆశ్రమాలు చెప్పక ఈ మూడు అధికారాలనే మూడు ఆశ్రమాలుగా భావించారు. అలాగే వర్ణించి చెప్పారు. మంద మధ్యమోత్కృష్టదృష్టులు మూడే మూడాశ్రమాలని అయన చేసిన విభాగం.

మమకార : అహం మమలని రెండే ఉన్నాయి. అవి ఆత్మజ్ఞానానికి విరోధులు. ఒకటి ఈ దేహమే నేననే అభిమానం. మరొకటి దీనికి బాహ్యమైన పుత్రమిత్ర కళత్ర వస్తువాహనాదులు నావి అనే అనురాగం. ఈ రెండవదే మమకారం. అహంకారం మీద ఆధారపడ్డదీ మమకారం. అహం మిథ్యాత్మ అని, మమ గౌణాత్మ అని పేర్కొంటారు అద్వైతులు. ఈ రెండింటివల్లనే సంసార బంధం. అసలైన ఆత్మ జ్ఞానంతోగాని ఇవి తొలగిపోవు. దానికే ముఖ్యాత్మ సదాత్మ లేదా బ్రహ్మాత్మ అనిపేరు.

మరణ/మృతి : మర్త్య మరణించటం. చావు. శరీరం నుంచి జీవుడు తొలగిపోవటం. అందుకే వీడు మర్త్యుడయ్యాడు. Mortal. చావటమంటే అభావం కాదు బయటికి వెళ్ళిపోడం Departure. స్థూలం పోయినా సూక్ష్మమొకటి ఉంటుంది. దాని మూలంగా మరలా జన్మ తప్పదంటారు ఎందుకని. అజ్ఞానమనే కారణ శరీరం కూడా ఒకటుంది కనుక అది ఉన్నంతవరకు రాకపోకలు తప్పవు. అందుకే మరణానికి ప్రయాణమని, యాత్ర అని పేరు పెట్టింది గీత. 'జాతస్యహి ధ్రువో మృత్యుః ధ్రువం జన్మ మృతస్య చ.' మరలా జీవుడు జన్మించవలసిందే అని చెబుతున్నది శాస్త్రం. దీనిని బట్టి జీవుడు చేసేది ప్రయాణమేగాని మరణంకాదు. మరణం సాకారమైన శరీరానికే. 'జీవాపేతం వావ కిలేదం మ్రియతే న జీవో మ్రియతే' అని ఉపనిషత్తు ఘంటాపథంగా చాటుతున్నది.

మర్యాదా : ఒక హద్దు. అంతం. limit.

మరీచి/మరుమరీచి : సూర్యరశ్మి. ఆ రశ్మే దూరానికి జలంలాగా భాసిస్తే దానికి మరుమరీచి అని పేరు. Mirage. ఎండమావులు. మరుభూమిలో కనిపించేది కనుక మరుమరీచిక అయింది. ఇది అద్వైతి చెప్పే ఆభాసలలో ఒకటి.

మంత్ర : అక్షరాల సంపుటి. ఏదో ఒక దేవతకు సంబంధించి ఉంటుంది ఈ సంపుటి. ఆ దేవతాశక్తి దానిలో గుప్తమై ఉంటుంది. దానికి అనుగుణంగానే సంపుటీకరించిన అక్షరాలవి. 'మననాత్‌త్రాయతే.' మననం చేస్తే కాపాడేది గనుక దీనికి మంత్రమని పేరు వచ్చింది. పంచాక్షరీ, అష్టాక్షరీ ఇలాంటివన్నీ మంత్రం క్రిందికే వస్తాయి. మంత్రజపం వల్ల దేవత సాక్షాత్కరిస్తుందని, సాధకుడి కోరికలన్నీ సఫలం చేస్తుందని పెద్దల విశ్వాసం.

మర్శ : స్పృశించటం, తాకటం, తడవి చూడడం, బాగా పరామర్శించడం. ఆ ముందు చేరిస్తే ఆమర్శ. వి ముందు చేరిస్తే విమర్శ. పరా చేరిస్తే పరామర్శ. అన్నీ ఒక దానికొకటి పర్యాయాలే. విమర్శ అనేది క్రియాశక్తి. దీనిచేత విమర్శిస్తూ పోతే శివస్వరూపం ప్రకాశమవుతుంది. అది జ్ఞానశక్తి. ప్రకాశ విమర్శలు రెండూ శైవుల పరిభాష.

మల/మలిన : మాలిన్యం. కాలుష్యం. అశుద్ధి. చిత్తానికి పట్టిన ఆవరణ దోషం. తమోగుణం. మలవిక్షేపాలంటే ఆవరణ విక్షేపాలే. Contraction and distraction మొదటిది మన స్వరూపాన్ని కప్పిపుచ్చేది. రెండవది దాన్ని నామరూపాత్మకంగా రెచ్చగొట్టేది. ఇలాంటి మలంతో నిండిన మనస్సుకు మలినమని పేరు. Impure.

మహత్‌: సాంఖ్యుల పంచవింశతి తత్వాలలో ఒకటి. అవ్యక్తమైన ప్రధానం నుంచి వచ్చిన రెండవ భూమిక. Premordial Matter. అద్వైతుల భాషలో ఇది అవ్యాకృత సూక్ష్మప్రపంచం. దానికి అధిపతి అయిన జీవుడు హిరణ్యగర్భుడు. అంటే సమష్టి బుద్ధి. Cosmic mind.

మహిమా : అష్టసిద్ధులలో ఇది ఒక సిద్ధి. అణిమ తరువాత రెండవది మహిమ. ఉన్నట్టుండి పెరిగి పెద్దదై పోవటం. Magnifcation. అంతేగాక ఈశ్వరుడికున్న మహత్త్వం కూడా మహిమే. జ్ఞానవిస్తారమని అర్థం. 'స్వ మహిమ్ని ప్రతిష్ఠితః' అని ఉపనిషత్తు వర్ణించింది. పరమాత్మ ఎక్కడున్నాడని ప్రశ్న వస్తే తన మహిమలోనే అంటే తన విస్తారంలోనే ఉన్నాడని అర్థం. దీనికే ఐశ్వర్యమని, విభూతి అని మరి ఒక పేరు.

మా/మాన/మాత్రా : కొలవటం. తూకం వేయటం. ప్రమాణం. Measure. విషయ ప్రపంచాన్ని ఇదమిత్థమని కొలుస్తుంది మన ఇంద్రియం, మనస్సు. కనుక అవి మానం లేదా ప్రమాణం. మాత్ర అన్నా ప్రమాణమే. 'మాత్రాస్పర్శాస్తు కౌంతేయ' అని గీత. ఓంకారంలో మూడు మాత్రలు. అవి ఆత్మలో ఉన్న మూడు పాదాలను కొలుస్తాయి. కనుక మాత్రలని పేర్కొన్నారు. అలా కొలిచే వరకూ ఆత్మ సోపాధికం. Limited. నిరుపాధికమైతే Absolute కొలిచేది లేదు. కొలవబడేది లేదు. అమాత్రం అపాదమన్నారు.

మాయా : 'మీయతే అనయా ఇతి మాయా.' దేనిచేత కొలవబడుతుందో అది మాయ. పరమాత్మ శక్తి. Cosmic power. దేశకాల వస్తువులన్నింటినీ కొలిచి ఇవి ఇంతేనని చూపుతుంది. కనుక అది మాయ అయితే ఇవి మేయమవుతున్నాయి. Measured. ఇది అలా కొలవలేనిది ఒక్కటే. అది పరమాత్మ తత్త్వం. కనుక అమేయు డయ్యాడు ఆయన.

మాండూక్య : దశోపనిషత్తులలో చాలా ముఖ్యమైనది. 'మాండూక్య మేకమేవానలమ్‌' అని ఒక నానుడి. ఓంకారం మీద నెపంపెట్టి చక్కగా నిరూపించింది. గౌడపాదకారికలూ, భగవత్పాదుల భాష్యమూ దీనికి పరిపూర్ణతను చేకూర్చాయి. 'అయమాత్మా బ్రహ్మ' అనే మహావాక్యమిందులోదే.

మాయావాద : అద్వైత వాదానికి నామాంతరం. పరమాత్మ మాత్రమే వస్తువు. దానికి భిన్నమైనదంతా వస్తువు కాదు. ఆభాస. కారణం ఈశ్వర శక్తే అజ్ఞానవశాత్తూ ఇలా వ్యక్తమై భాసిస్తున్నదంటారు వేదాంతులు. దీనికే వివర్తవాదమని పేరు. ఇది ఆరంభం కాదు. పరిణామం కాదు. ఆరంభ పరిణామాలు రెండు వస్తువులను చెబుతాయి. ఇది వస్తువు ఒక్కటే మిగతాదంతా మాయామయమే నని చాటుతుంది. కనుకనే అద్వైతానికి మాయావాదమని మరొక పేరు వచ్చింది.

మితి/మిత : మాయచేత కొలవటం మితి. కొలవబడినది మితం Limited. పరిమితమని అర్థం. నామరూపాలన్నీ పరిమితమే Dimensioned. అమితమేదీ కాదు. అమితం పరమాత్మే.

మహాత్మా/మాహాత్మ్య : గొప్ప ఆత్మకలవాడు. అంటే దేహాత్మా, జీవాత్మా కాక ప్రత్యగాత్మ తత్త్వం తెలిసినవాడని అర్థం. వాడి లక్షణమే మాహాత్మ్యం. అలాంటివారు నూటికి కోటికి ఒక్కడు. 'స మహాత్మా సుదుర్లభః' అని గీతా వచనం.

మిథస్‌: అన్యోన్యం Mutual అని అర్థం.

మిథ్యా : Myth అసత్యం. వట్టిది. అసత్‌అంటే అసలే లేనిదని కాదు. దానిపాటికది అసత్యమైనా దాని అధిష్ఠానంతో పోలిస్తే మరలా సత్యమే. 'యథాః ఘటః ఘట రూపేణ అసన్‌మృద్రూపేణ తు సన్నేవ. The pot is unreal as the form, But it is real as the clay. దీనికే మిథ్య అని పేరు. కాబట్టి అద్వైతుల మాయావాదం బౌద్ధుల శూన్యవాదం కాదు. బౌద్ధులది అసద్వాదం. అద్వైతులది సద్వాదం. అంటే పరమాత్మ కాక తదాభాస అయిన ప్రపంచం కూడా సత్తేనంటారు. పరమాత్మ రూపంగా ఇది సత్యమే. తద్వ్యతిరిక్తంగా చూస్తేనే అసత్యం లేదా మిథ్య. అప్పటికి ఆ చూపే మిథ్యగాని అక్కడ పదార్థం కాదు. అది వస్తుతః సత్యమే. 'యథా రజ్జుః సర్ప రూపేణ దృశ్యమానాపి వస్తుతః.' రజ్జువేగాని అరజ్జువుకాదు గదా. ఇలాంటిదే మిథ్యా అనే మాట కర్థం.

మిథ్యాత్మా : ఆత్మ మూడు విధాలు. అసలైన ఆత్మకు ముఖ్యాత్మ అని, సదాత్మ అని, బ్రహ్మాత్మ అని పేరు. ఇదే నిజమైన ఆత్మ. ఆ మాటకు వస్తే మిగతా ఆత్మలు రెండూ లేవు. అయినా మానవుడు అజ్ఞానం వదలక ఈ ముఖ్యాత్మను చూడక అనాత్మను కూడా ఆత్మ అని భావిస్తున్నాడు. కాబట్టి మరి రెండు చెప్పవలసి వచ్చింది. అందులో మిథ్యాత్మ అంటే శరీరమే నేను అని భావించే జీవచైతన్యం. గౌణాత్మ అంటే ఆ జీవుడి దృష్టికి గోచరించే బాహ్యప్రపంచం.

మీమాంసా : మాతుమిచ్ఛా. వేదానికి తాత్పర్యమేమిటనే చర్చ. The import of the scripture. కర్మ మీమాంసకులు ధర్మమేనంటే, బ్రహ్మ మీమాంసకులు మోక్షమంటారు. మొదటిది పూర్వమని, రెండవది ఉత్తరమని మీమాంస రెండు భాగాలుగా విభక్తమైంది. మొదటిది పూర్వపక్షమైతే, రెండవది సిద్ధాంతమని అద్వైతుల పరిష్కారం.

ముక్తి/ముక్త : మోక్షమని అర్థం. Freedom. సంసార బంధంలో నుంచి బయటపడటం. అలా పడ్డవాడు ముక్తుడు. ఇది శరీరముండగానే జరిగితే జీవన్ముక్తి. పోయిన తరువాతనైతే విదేహముక్తి.

ముఖ్యప్రాణ : ముఖ్యమైన ప్రాణం. ఇంద్రియాలన్నింటికీ ప్రాణాలనే పేరు పెట్టింది శాస్త్రం. అందులో అసలైన ప్రాణాన్ Vital energy. ముఖ్యప్రాణమని విశేషించి పేర్కొనవలసి వచ్చింది. పంచప్రాణాలు ముఖ్యప్రాణాల కిందకే వస్తాయి.

ముఖ్యాత్మా : జగత్తు అనేది గౌణాత్మ అయితే జీవుడు మిథ్యాత్మ. అయితే రెంటికీ విలక్షణమైనది ప్రత్యగాత్మ. The inner most self ముఖ్యాత్మ. ఇదే అసలైన ఆత్మ. కారణం ఇది సాక్షిరూపం. మిగతావి రెండూ కార్యరూపాలు.

ముద్రా : మూసివేయటం. మూత. అసలు విషయమేదో కనపడకుండా కప్పిపుచ్చటం. ఒక సత్యాన్ని సూచించే సంకేతానికి ముద్ర అని పేరు. చిన్ముద్ర అంటే చైతన్యం. ఫలానా ఇలా ఉంటుందని చూపే అంగుష్ఠ తర్జనీ సంయోగం అంటే బొటనవ్రేలు, చూపుడువ్రేలు రెండూ కలిసి ఉండటం. మౌనముద్ర అంటే మౌనం ద్వారా నిశ్చలమైన సర్వవ్యాపకమైన తత్త్వం ఇలాగే ఉంటుందని చూపటం.

ముని/మౌన : ఊరక ఉండటం. శబ్దం చేయకుండా నిశ్శబ్దంగా నిలిచి పోవటం. Silence. మాటలోనే కాదు మనస్సులో కూడా ఉండాలి నిశ్చలత్వం. అలా ఉన్నవాడే ముని. వాడున్న దశే మౌనం. స్థిత ప్రజ్ఞుడని అర్థం. మౌనం మూడు విధాలంటారు. ఒకటి కాయ మౌనం. శరీరం నిశ్చలంగా ఉండటం. మరిఒకటి వాఙ్మౌనం. నోటితో ఏదీ ఉచ్చరించక పోవటం. ఇంకొకటి మనోమౌనం. మనస్సులో ఏ ఆలోచనా లేక ఖాళీ అయిపోవటం. మొదటి రెండూ అంత ముఖ్యంకావు. మూడవదే ప్రధానం. మూడవది అదుపులో ఉంటే మిగతా రెండూ అప్రయత్నంగా ఏర్పడతాయి కనుకనే అలాంటి మనోమౌనం సాధించిన వాడే అసలైన మౌని. వాడే స్థిత ప్రజ్ఞుడని చాటింది భగవద్గీత.

ముండక : దశోపనిషత్తులలో నొకటి. శిరోముండనం చేసుకొని చీర్ణవ్రతులైన ముండకులు అంటే సన్న్యాసులు శ్రవణం చేయవలసినది. బ్రహ్మస్వరూపాన్నీ దాన్ని సాధించే మార్గాన్ని విపులంగా బోధించిన ఉపనిషత్తు.

మోక్ష/ముముక్షా/ముముక్షు : ముక్తి అని అర్థం. బంధం నుంచి వైదొలగటం. దానికోసం కాంక్షించేవాడు ముముక్షువు. 'మోక్తు మిచ్ఛా ముముక్షా.' సంసారాన్ని త్రోసి పుచ్చాలనే కోరిక. అద్వైతులు చెప్పే సాధన చతుష్టయంలో ముముక్షుత్వం అనేది ఆఖరిది.

మూఢ/ముగ్ధ : మోహం చెందిన వాడు. ఆత్మజ్ఞానం లేనివాడు. అజ్ఞాని. Ignorant of his own real nature.

మూర్ఛా : అవస్థాత్రయమే కాక స్వప్న జాగ్రత్తులకు మధ్యలో వచ్చే మరొక దశ. సంథ్యస్థానమని దీనికి పేరు పెట్టింది శాస్త్రం. వ్యాప్తి అనికూడా దీనికొక అర్థముంది. మూర్ఛన అంటే వ్యాప్తి. సంగీతంలో రాగం వ్యాపించటానికి మూర్ఛమనే పేరు.

మూర్తి/మూర్త : మూర్తి అంటే రూపం. ఆకృతి. Shape, form. విగ్రహం కూడా Shrine. ఘనీభవించి ఇంద్రియ గోచరమైన పదార్థమైతే అది మూర్తం. Tangible. అమూర్తమంటే Intangible ఇంద్రియ గోచరం కానిది. నిరాకారమని అర్థం.

మూల : Source. అన్నిటికీ కారణమైనది. ఆది. అది ఏదోకాదు. అవిద్య. మూలకారణమిదే ఈ ప్రపంచ సృష్టికంతా. మూలమంటే ప్రమాణమని కూడా ఒక అర్థముంది. Proof. దీనికేమిటి మూలమని అడుగుతాము. అక్కడ దీనికి ప్రమాణ మేమిటని అర్థం. Authority.

మూలావిద్యా : అజ్ఞానం. ఇది మొదట ఆవరణ రూపంగా ఉంటుంది. అప్పుడది మూలావిద్యా. తరువాత విక్షేప రూపంగా మారుతుంది. అప్పుడు తులావిద్య.

మృగ్య : వెతకవలసింది. ఇంకా ఆలోచించవలసింది. To be sought.

మేధా : మనసుకుండే ధారణాశక్తి. Retention. తెలివితేటలు కూడా. 'న మేథయా న బహునా శ్రుతేన' అని ఉపనిషత్తు. ఎంత మేధాశక్తి ఉన్నా ఆత్మజ్ఞానానికి అది ఉపకరించదని చాటుతున్నది.

మేధ/మేధ్య : కలయిక. మేళనం. అశ్వమేథ అంటే అశ్వంతో మైథునం. గృహ మేథ అంటే కళత్రంతో మైథునం. వధించటం కూడా. అశ్వమేథంలో అశ్వాన్ని చివరకు వధిస్తారు హోమకుండంలో. శుద్ధి అని కూడా అర్థమే. పవిత్రమని కూడా అర్థం. మేథ్యమంటే శుద్ధమైనది. అమేథ్యమంటే అపరిశుద్ధం.

మేహ/మేహన : వర్షించటం. వర్షించేది గనుక మేఘమని పేరు వచ్చింది.

మోఘ : Futile వ్యర్థం. నిష్ఫలం. 'మోఘాశా మోఘ కర్మాణః.' వాడి కోరికలూ, వాడి పనులూ రెండూ నిష్ఫలమే అని గీత చెబుతున్నది. ఆత్మజ్ఞానానికి సమాజ శ్రేయస్సుకు ప్రయత్నించని మానవుడి జీవితం మోఘమని అర్థం.

మోహ : షడూర్ములలో కారణ శరీరానికి సంబంధించిన జంటలో ఒకటి. శోకమోహాలని పేరు. మోహంవల్ల శోకమేర్పడుతుంది. మోహమంటే అజ్ఞానం. ఆత్మజ్ఞానం లేకపోవటం. Cosmic nescience. తెలివితప్పటం అని కూడా ఒక అర్థముంది Un-conscious state

మోక : మోక్షమనే అర్థం. వదలిపోవటం. నిర్మోకమంటే పాము విడిచిన కుబుసం. దిగ్విమోకమంటే దిగ్బంధం విడిపోవడం.

మోద : ఆనంద భూమికలలో ఇది ఒకటి. ఆనంద విశేషం.