ఆ : ఆది మొదలుకొని లేదా అంతవరకని దీనికి రెండర్థాలు ఉన్నాయి. ఆగర్భ అన్నప్పుడు పుట్టుక మొదలుకొని అని అర్థం. ఆబ్రహ్మ అన్నప్పుడు బ్రహ్మవరకు అని అర్థం. 'ఆసుప్తేః ఆమృతేః కాలం నయేత్‌వేదాంత చింతయా.' నిద్రపోయేవరకూ మరణించేవరకూ వేదాంత చింతనతో కాలం గడపాలట. ఆ అంటే అన్నివైపుల అనీ అర్థమే. ఆపూర్యమాణం అన్నివైపులా నిండి ఉన్నదని అర్థం. ఆ అనే మాటకు వ్యతిరేకార్థం కూడా కనిపిస్తుంది. మోచనమంటే వదలుకోవటం. ఆమోచనమంటే ధరించటం.

ఆకర : మూలస్థానం Origin. ఒక భావాన్ని ఎక్కడినుంచి పట్టుకోచ్చామో ఆ Source.

ఆకస్మిక : దేనివలన కలిగిందో చెప్పలేకపోతే అది ఆకస్మాత్తు. అలా ఆకస్మాత్తుగా జరిగే దానికి ఆకస్మికమని పేరు. Accidental నిర్ణిమిత్తమని, ఉన్నట్టుండి జరిగేదని అర్థం. ప్రపంచ సృష్టి అలాగే జరిగిందంటారు భౌతికవాదులు. అలాకాదు అభౌతికమైన ఆత్మ స్వరూపంవల్లనే జరిగిందంటారు వేదాంతులు.

ఆకాంక్షా : దీనికేమిటి కారణం. దీనికేమిటని అడుగుతూ పోవటం Enquiry జిజ్ఞాస. తెలుసుకోవాలనే కోరిక. అన్వేషించటం. లోకంలో పదార్థాలన్నింటికీ ఒక దానితో ఒకదానికి ఇలాంటి ఆకాంక్ష తప్పదు. ప్రతిదీ సాకాంక్షమే. Relative నిరాకాంక్షం Absolute ఒక ఆత్మతత్త్వమే. ఆకాంక్ష నివృత్తి అయితే జ్ఞానమక్కడికి సమాప్తమవుతుంది. అదే పరిపూర్ణ జ్ఞానం.

ఆకార/ఆకృతి : రూపం. మూర్తి Form. Shape. నామరూపాల్లో రెండవదానికి పర్యాయం. లోపలిది నామమైతే, దానికనుగుణంగా బాహ్యమైన పదార్థం రూపం. ఫలానా విధమని కూడా అర్థమే 'ఏవమాకారా వృత్తిః' ఈ విధమైన ఆలోచన. ఒక విషయానికి సంబంధించినదని కూడా అర్థమే. గృహాకార. సుఖాకారా. గృహాదులకు సంబంధించిన ఆలోచన అని అర్థం.

ఆకాశ : పంచభూతాలలో ఒకటి. సృష్టిక్రమంలో మొదటిది. లయ క్రమంలో కడపటిది. అవకాశమిచ్చే స్వభావం కలది space. దీని గుణం శబ్దం sound అది వినపడేదే కానక్కరలేదు. కేవలం స్పందరూపంగా vibration ఉన్నదీ శబ్దమే. నీ, నా మధ్య ఆకాశమే లేకుంటే శబ్దం ప్రసరించదు. వాయువువల్ల కదా అంటావు. వాయువుకేది ఆధారం. ఆకాశమే. ఆకాశమంటే లాక్షణికార్థంలో Secondary Sence పరమాత్మ అని అర్థం. ఆ పరమాత్మ తాలూకు మాయాశక్తి కూడా ఆకాశమే. 'ఆ సమంతాత్‌' అంతటా 'కాశతే ప్రకాశతే' వ్యాపించినదేదో అది ఆకాశం. సర్వవ్యాపకత్వం నిరాకారత్వం సూక్ష్మత్వం వరకు ఆకాశానికి ఉన్న గుణాలే చైతన్యానికి చెప్పవచ్చు. కాని వీటికి అదనంగా నేననే స్ఫురణ Self awareness మాత్ర మాకాశానికి లేదు. అది చిదాకాశమైతే ఇది జడాకాశం. కనుకనే చిద్రూపమైన ఆత్మ ఈ జడమైన ఆకాశానికి కూడా కారణమయింది.

ఆకులత్వ : గందరగోళం Confustion అని అర్థం. శాస్త్రంలో ఇది ఒక పెద్ద దోషం. పూర్వాపరాలకు ఎక్కడా అందిక పొందిక లేకపోతే అది ఆకులం. దానివల్ల విషయం తాలూకు అవగాహన స్పష్టంగా ఏర్పడదు. సమర్థుడైనవాడు ఎక్కడికక్కడ సమన్వయించి వ్యాఖ్యానించినప్పుడే ఆకులత్వం తొలగిపోయి విషయం చక్కగా మనస్సుకు వస్తుంది. భాష్యకారులు చేసిన పని అదే.

ఆకూత : అభిప్రాయం. మనస్సులో ఉన్న ఆంతర్యం Intention aim or Implication అని అర్థం. కవి హృదయమని మామూలుగా అనే మాట.

ఆంతర/ఆంతర్య : బాహ్యమైన అర్థంతో తృప్తిపడక దీనిలోని దాగి ఉన్న శాస్త్ర హృదయం ఏమిటని తాపత్రయ పడితే దానికి తోచే భావమే ఆంతర్యం.

ఆండజ : అండజమనే దాని అర్థమేదో అదే. అండము నుండి జన్మించిన పక్షి సరీసృపాది ప్రాణిజాతం.

ఆఖ్యాన/ఆఖ్యాయికా : వర్ణించటం. చెప్పటం అని అర్థం. అలా భావన చేస్తూ చెప్పిన కథలకు, గాథలకు ఆఖ్యాయికలని పేరు Tale fable, Story.

ఆగంతుక : మధ్యలో వచ్చినది. క్రొత్తగా వచ్చి చేరినది. సహజం కానిది. కృత్రిమం, అనిత్యం. విషయ ప్రపంచమంతా ప్రమాణానికి గోచరించిన తరువాతనే ఏర్పడుతున్నది. కనుక ఇది ఆగంతుకమే. ప్రమాణాలకు ముందే సిద్ధించిన ఆత్మ ఇలా ఆగంతుకం కాదు సహజం.

ఆగమ : అంతకుముందు లేక క్రొత్తగా రావటం. ఏది వచ్చినదో అది మరలా పోక తప్పదు. ఆ పోవటానికి అపాయమని పేరు. ఆగమపాయాలు ప్రతి పదార్థానికి స్వభావికం. ఆగమమంటే శాస్త్రమని కూడా అర్థమే. ముఖ్యంగా వేదవాఙ్మయం. దానిని చూచి మరలా కొందరు ప్రజ్ఞావంతులు అలాంటి అనుభవాన్ని అందించే తంత్ర గ్రంథాలు కూడా సృష్టించారు. ఇలాంటి తంత్ర గ్రంథాలకు కూడా ఆగమమని పేరు వచ్చింది. వేదాంతుల అభిప్రాయంలో ఆగమమంటే పరోక్షజ్ఞానమిచ్చే ఉపనిషత్తుల లాంటి శాస్త్రాలు కాక అనుభవజ్ఞాన మందించే గురూపదేశమని అర్థం. Intution, or Experience.

ఆగ్రహ : పట్టుదల అని అర్థం. సత్యాగ్రహమంటే సత్యం మీద. మిథ్యాగ్రహ మంటే అసత్యం మీద. ఏదైనా ఆగ్రహమే.
,br> ఆగామి : త్రివిధమైన కర్మలలో ఇది ఒకటి. మొదటిది సంచితం. గతానికి సంబంధించినది. రెండవది ప్రారబ్ధం. గతంలో చేసిన దానికి ఫలితంగా వర్తమానంలో అనుభవించేది. మూడవది ఆగామి. వర్తమానంలో చేస్తూ ఉన్నది. భవిష్యత్తులో అనుభవించ బోయేది.

ఆచార/ఆచార్య : ఒక కర్మ ఆచరించటం. అమలు పరచటం. Conduct, practice అలాంటి కర్మగాని, జ్ఞానంగాని తాను ఆచరిస్తూ మరి ఒకరిచేత ఆచరింప చేసేవాడు ఆచార్యుడు. గురువు. ముఖ్యంగా బ్రహ్మజ్ఞానమూ, జ్ఞాననిష్ఠా రెండూ కలవాడు. 'ఆచార్యవాన్‌పురుషో వేద' అలాంటి ఆచార్యుల సహాయంతోనే బ్రహ్మజ్ఞానం అందుకోవాలని పెద్దల సలహా.

ఆజవంజవ : సంసారమని అర్థం. జీవుని వదలకుండా అంటిపట్టుకొని కర్మ ఫలాన్ని అతనిచేత అనుభవింపచేసేది అని శబ్దార్థం.

ఆజానదేవతా : జాన అంటే జన్మ. జన్మతోనే సహజంగా దివ్యత్వం పొందిన జీవులు. వారు స్వర్గ నివాసులు. కర్మభూమిలో సత్కర్మ లాచరించి తత్ఫలితంగా స్వర్గం చేరినవారు కారు. సహజంగానే దేవతాజన్మ ఎత్తినవారు.

ఆజీవ : ఒకదానిమీద ఆధారపడి జీవించేది. To live upon రూపాజీవా. రూపాన్ని ఆధారం చేసుకొని బ్రతికే వ్యక్తి అని అర్థం.

ఆతాన/ఆతత : అన్ని వైపులా వ్యాపించటం. ఎడతెగక సాగిపోయేది. Incesant pervasive.

ఆత్మా : నేను అనే భావం. స్ఫురణ consciousness. అదే స్వరూపమీ అనాత్మ ప్రపంచానికంతటికీ. కనుక ఆత్మ అంటే స్వరూపం. Self or substance సత్తు ఉండటం. చిత్తు ఉన్నట్టు స్ఫురించటం. ఇవి రెండే దీని లక్షణాలు. ఇవి ఆత్మకే కాక దానికి గోచరించే అనాత్మకు కూడా కన్పిస్తున్నాయి. కాబట్టి ఆత్మానాత్మలుగా భాసించే రెండూ నిజాని కాత్మేనని అద్వైత సిద్ధాంతం. దీనికే ఏకాత్మ, సర్వాత్మ అని పేరు. 'ఆ సమంతాత్‌తనోతీతి ఆత్మా.' సర్వవ్యాపకమని నిర్వచనం. 'యదాప్నోతి యదాదత్తే యచ్చాత్తి విషయనిహ యచ్చాస్య సంతతోభావః తదాత్మేతి ప్రకీర్త్యతే.' ఏది వ్యాపిస్తుందో, వ్యాపించి ఏది గ్రహిస్తుందో, గ్రహించి ఏది కబళించి తనలో కలుపుకుంటుందో, కలుపుకొని ఏది అవిచ్ఛిన్నంగా నిలిచిపోతుందో అది ఆత్మ అని ఆత్మశబ్దానికి పెద్దలు మరొక నిర్వచనం చెప్పారు. అది నేననే జ్ఞానమే. నావరకే అయితే అది స్వరూపం. సర్వత్రా వ్యాపిస్తే విభూతి Self and its expanstion. ఇది అద్వైతుల సిద్ధాంతం.

ఆత్మానాత్మ వివేక : ఆత్మ ఏదో అనాత్మ ఏదో రెండింటిని విభజించి తెలుసుకోవటం. దేహేంద్రియాదుల దగ్గర నుంచీ బాహ్యప్రపంచం వరకూ ఈ అనాత్మతో ఏకమై పోయింది అసలైన ఆత్మ. కనుక దానిని దీనినుండి వేరు చేయాలి. ఈ వేరు చేయటానికే సాంఖ్య యోగమని పేరు భగవద్గీతలో. సాక్షిగా భావిస్తే ఆత్మ. సాక్ష్యమైతే అనాత్మ. ఇది రెండింటికీ ఉన్న విభాగం.

ఆత్మజ్ఞాన : ఆత్మ తాలూకు జ్ఞానం. ఆత్మాకార వృత్తి అని అర్థం.

ఆత్మక : స్వరూపంగా కలది. చిదాత్మక అంటే చైతన్యమే తన స్వరూపంగా కలిగినదని అర్థం.

ఆత్మీయ : ఆత్మ అంటే నేను. ఆత్మీయమంటే నాది. ఆహం, మమలని వీటికే మారుపేర్లు. అఖండమైన ఆత్మచైతన్యంలో ఏర్పడిన విభాగమిది. స్వతహాగా అది అఖండమైనా మన అవిద్య మూలంగా ఖండమై కనిపిస్తున్నది. మొదటిది చిదాభాసుడైన జీవుడైతే రెండవది సదాభాసమైన జగత్తు. మరలా విద్య ఉదయిస్తే ఆభాసలు రెండూ లయమై సచ్చిత్సామాన్యమైన అఖండాత్మగా దర్శనమిస్తుంది.

ఆతివాహక : మరణానంతరం ఉపాసుని ఆయా భూమికల ద్వారా లోకాంతరాలకు తీసుకువెళ్ళే దేవదూత. Divine Conductor.

ఆత్మాకారవృత్తి : ఆత్మ ఎలా ఉందో అలాగే సాధకుడి మనస్సులో కలిగే ఆలోచన. తాను భావించిన వస్తువు తాలూకు ముద్ర మనఃఫలకం మీద ఎప్పటికప్పుడు ఏర్పడటం మనస్సుకున్న ఒక గొప్ప లక్షణం. ఇది అనాత్మ తాలూకు వృత్తి అయితే సంసారం వైపు తీసుకెళ్లుతుంది. ఆత్మాకారమైతే ఆత్మ తత్త్వానుభవానికి తెస్తుంది. ఆత్మదర్శనానికి ఇదే ప్రమాణం. ఇదే సాధన. బాహ్యంగా మరేదీ లేదు.

ఆత్మసాక్షాత్కార : అద్వైతంలో ఈశ్వర సాక్షాత్కారమనే మాటకు అర్థంలేదు. ఆత్మచైతన్యానికి భిన్నంగా జగత్తు ఎలా లేదో అలాగే ఈశ్వరుడు కూడా లేడు. ఈశ్వరుడంటే అఖండ చైతన్యమే కనుక అది ఆత్మగానే అనుభవానికి రావాలి. అప్పటికి ఆత్మసాక్షాత్కారమంటే సమస్తమూ సత్య, జ్ఞాన, ఆత్మకంగా దర్శన మివ్వటమే.

ఆత్మహా : ఆత్మను చంపుకొన్నవాడు. దాని జ్ఞానం లేని వాడని అర్థం.

ఆత్మాశ్రయ : ఇది ఒక దోషం. తానే జ్ఞాత. తానే జ్ఞేయమని భావించటం. అలా ఎప్పటికీ జరగదు. రెంటికీ తేడా ఉండి తీరాలి.

ఆత్యంతిక : అత్యంతమైన పదార్థం ఆత్యంతికం. అంతాన్ని దాటిపోయినది అనంతం. దేశకాల వస్తువులే అంతం. హద్దు. ఇలాంటి హద్దులేవీ లేక ఎప్పటికీ నిలిచి ఉండేది ఆత్యంతికం Constant.

ఆత్యంతికప్రళయ : ప్రపంచ లయం దానిపాటికది జరిగితే ప్రాకృతం. అది మనకు పరిష్కారం కాదు. మరలా సంసారబంధం తెచ్చి పెడుతుంది. అలాకాక సాధకుడు బ్రహ్మాకార వృత్తితో బుద్ధిపూర్వకంగా లయం చేసుకోగలిగితే దానికి ఆత్యంతికమని పేరు. ఇది కలిగిన తరువాత ఇక సంసార బంధమనేది ఉండదు. సాయుజ్యమే సిద్ధిస్తుంది.

ఆదర : ఒకదానికి ప్రాధాన్యమివ్వటం, నొక్కి చెప్పటం Emphasis, అదే ముఖ్యమని చూపటం. అలాంటప్పుడే ఆ విషయం పదేపదే వర్ణిస్తుంది శాస్త్రం. ఇందులో పునరుక్తి దోషం లేదు. మీదుమిక్కిలి సాధకుడి దృష్టి ప్రధానమైన అంశం మీదనే పడుతుంది.

ఆదర్శ : అద్దమని Mirror బాహ్యార్థం. అంతటా స్పష్టంగా కనిపించేదని వ్యుత్పత్తి. లక్షణికంగా వేదాంతంలో మనస్సని, జ్ఞానమని కూడా చెప్పవచ్చు.

ఆదాన : చేతికి తీసుకోవటం. పట్టుకోవటం. గ్రహించటం. దీనికి వ్యతిరేకం ప్రదానం ఇవ్వటమని అర్థం.

ఆది : మొదలు. ఆరంభం. సృష్టి. ఆది లేనిది ఈ సంసారం. ఆదిలేనిది ఆత్మతత్త్వం. రెండూ అనాదే. కాని ఒకటి జ్ఞానముదయిస్తే అంతమవుతుంది. మరొకటి జ్ఞానముదయిస్తే అనాదే కాక అనంతమని కూడా బోధపడుతుంది.

ఆదేశ : ఆజ్ఞ Command. ఈ చెప్పిన విషయానికి ఇంక తిరుగులేదని చెప్పటం కూడా ఆదేశమే. Conclusion, 'ఏష ఆదేశః' అంతేకాక ఒక గొప్ప రహస్యాన్ని అపురూపంగా బయటపెట్టే మాట. ఒక ఉపమానం ద్వారా దాన్ని బోధించటం. 'ఉత తమాదేశ మప్రాక్ష్యః' నీవా ఆదేశ మడిగి తెలుసుకొన్నావా? అని అడుగుతాడు ఛాందోగ్యంలో ఉద్దాలకుడు శ్వేతకేతువును. అన్నింటికన్నా రహస్యమైన విషయం వారు నీకు చెప్పారా? అని దీని తాత్పర్యం. ఆదేశమంటే అప్పటికి అన్నింటికన్నా విలువైనది, అపూర్వమైనది Secret knowledge అని అర్థం.

ఆధాన : ఉంచటం. Placing. లేనిదాన్ని ఆపాదించటం. కలిగించటమని కూడా అర్థమే. గుణాధానమంటే అంతకుముందు లేని గుణాన్ని తెచ్చిపెట్టటం. సమాధానమంటే అక్కడా ఇక్కడా చెదిరిపోకుండా దృష్టిని ఒకచోట చక్కగా నిలపటం.

ఆధార : ఆశ్రయం. నిలయం. అధిష్ఠానమని Basis అర్థం. దేనిమీద మరొకటి ఆరోపితమౌతుందో ఆది ఆధారం. నేతికి పాత్ర ఆధారం. ఆద్వైతంలో ఆధారమే వస్తువు. మిగతాదంతా వస్తువు కాదు ఆభాస.

ఆధేయ : ఆధారంమీద ఆరోపితమైన పదార్థం. Imposed content. ఆధారం వస్తువైతే ఆధేయమంతా ఆభాసే అద్వైతంలో. వస్తువే మరో రూపంలో భాసిస్తే అది ఆభాస. వస్తువుమీద ఆరోపితమయ్యేది వస్తువే నన్నమాట. జలమే తరంగ రూపంగా జలంమీద ఆరోపిత మౌతున్నది. అప్పటికి ఆధార ఆధేయాలు రెండూ ఒకే ఒక తత్త్వం.

ఆధి : మనస్సుకు సంబంధించిన రుగ్మత Mental disease.

ఆధ్యాత్మిక/ఆధిభౌతిక/ఆధిదైవిక : మొదటిది శరీరానికి, రెండవది శరీరం చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచానికి, మూడవది రెంటికీ ఆధారమైన బ్రహ్మాండానికి సంబంధించిన సమస్యలు. వీటికే తాపములని పేరు. మూడింటవల్లా మనకు ఎక్కడలేని ఆందోళన ఏర్పడుతున్నది. తాపత్రయమంటే ఇదే. మొత్తం సంసారం తాపత్రాయాత్మకమే. దీని నివారణకోసమే శాంతి పాఠంలో మూడుమార్లు శాంతిని ఉచ్చరిస్తారు పెద్దలు.

ఆధ్యాన : నిరంతరమూ తైలధారగా ఒకే ఒక్క లక్ష్యం మీద దృష్టి పెట్టి కూర్చోవటం Meditation, Reflection. ద్వైతంలో అయితే ధ్యేయం ధ్యానించే ధ్యాతకు వేరుగా ఉంటుంది. ఆద్వైతంలో అది తన స్వరూపమే.

ఆధికారికపురుష : అధికారమంటే Deputation. అది ఉన్న వ్యక్తి ఆధికారిక పురుషుడు. అంటే ఒక పని చేయమని పరమాత్మ జీవన్ముక్తుడికి అప్పగిస్తే దానికి అధికారమని పేరు. జీవన్ముక్తులు రెండు విధాలు. ఆత్మారాముడొకడు. ఆధికారిక పురుషుడొకడు. దేనితోనూ సంబంధం పెట్టుకోక తనలో తాను రమించేవాడు ఆత్మారాముడు. తనపాటికి తాను నిష్ఠలో ఉంటాడు. రెండోవాడు లోకానుగ్రహార్థం నలుగురికీ జ్ఞానబోధ చేస్తూ తిరుగుతుంటాడు. అదే అతని అధికారం. Duty. ప్రారబ్ధం తీరేవరకు అది సాగించి తరువాత విదేహముక్తుడై పోతాడు.

ఆత్మారామ : ఇంతకుముందు చెప్పినట్టుగా జీవన్ముక్తులలో ఇతడు మొదటి వర్గానికి చెందినవాడు. ఆత్మజ్ఞాన నిష్ఠ తప్ప అనాత్మ ప్రపంచంతో ఏ మాత్రమూ సంబంధం లేక దూరప్రాంతాలలో ఒంటరిగా మసలుతూ తనలో తాను రమిస్తూ కాలం గడిపేవాడు.

ఆనంత్య : అనంతభావం. ఎప్పటికీ అంతం లేకుండా నిలిచి ఉండటం. 'సచ ఆనంత్యాయ కల్పతే.' జీవుడు కూడా ఈశ్వరుడిలాగే చిన్మాత్రుడు గనుక తన స్వరూపాన్ని తాను గుర్తిస్తే అనంతత్వానికే నోచుకోగలడని శాస్త్రవచనం.

ఆనంద : నందమన్నా ఆనందమన్నా సుఖమని అర్థం. ఇది విషయ జన్యం కాదు. విషయి రూపమైన ఆత్మజన్యం. తైత్తిరీయంలో ఆనందాన్ని గూర్చిన మీమాంస ఎక్కువగా వస్తుంది. మనుష్యుడి స్థాయినుంచి పరబ్రహ్మ స్థాయివరకు ఎన్నో ఆనంద భూమికలు వర్ణించారు. అన్నింటికీ కడపటిది బ్రహ్మానందమే. పంచకోశాలలో ఆనందమయకోశ మొకటున్నది. దానిలో కలిగే ఆనందం కాదిది. 'బ్రహ్మపుచ్ఛం ప్రతిష్ఠా.' అనే మాటను బట్టి బ్రహ్మానందమే అసలైన ఆనందం అని పరిష్కారం.

ఆనందమయకోశ : పంచకోశాలలో అన్నమయ దగ్గరినుంచి ఆనందమయం వరకు ఆత్మచైతన్యం ఊర్ధ్వముఖంగా ప్రయాణం చేయవలసి ఉంది. అది కూడా దాటిపోతే బ్రహ్మసాయుజ్యం లభిస్తుందని శాస్త్రం. ఆనందమయ కోశంలో ఉన్న ఆనందం సుషుప్తిలో కలిగే విషయ సుఖమేకాని నిత్యసుఖం కాదు. ఇది జడమైతే బ్రహ్మానందం దాని కతీతమైన చేతనానందం. కనుక దీనికి దానికి తేడా ఉన్నది. కనుకనే ఇది కోశమైనది. అది కోశాతీతమైనది.

ఆనుపూర్వి : పరిపాటి క్రమం. అనుక్రమం. order. ఒకదాని తరువాత ఒకటి రావటం. వరుస. మాములుగా మొదట పెద్దది తరువాత చిన్నది. ఈ వరుస పాటించవలసి ఉంటే దానికి ఆనుపూర్వి అని పేరు.

ఆనృశంస్య : నృశంసుడంటే నరఘాతకుడు. హింసాపరుడు. అలాంటి ఘాతుక కృత్యాలు, జీవహింస తలపెట్టని సత్పురుషుడు అనృశంసుడు. వాడికుండే స్వభావం ఆనృశంస్యం Unharmful nature. దైవగుణాలలో ఇది ఒక ప్రధాన గుణం.

ఆపత్తి : ఏర్పడటం. వచ్చిపడటం. ఆపన్నం కావడం. అద్వైతంలో సంపత్తి, ఆపత్తి అని రెండు మాటలు వస్తాయి. సంపత్తి అంటే బ్రహ్మం తాను కాకపోయినా అయ్యానని భావించటం. పోతే ఆపత్తి అంటే అలా కానిదాన్ని భావించటం కాదు. బ్రహ్మమే అయికూడా కానేమోనని మరచినవాడు మరలా నేనా బ్రహ్మమే కదా అని గుర్తించి బ్రహ్మభావం పొందితే అది ఆపత్తి. ఇది సంపత్తిలాగ కానిదాన్ని పొందటం కాదు. అయిన దాన్ని జ్ఞాపకం చేసుకోవటం. సంపత్తి ఉపాసనమార్గమైతే Reflection, ఆపత్తి జ్ఞానమార్గం Realisation.

ఆపః : పంచభూతాలలో క్రింది నుంచి రెండవది పైనుంచి నాల్గవది. జలమని అర్థం. ఒక్కొక్కప్పుడు కేవల జలానికే కాక అన్ని భూతాలకు కూడా దీన్ని ఉపలక్షణంగా తీసుకుంటారు.

ఆపోమయ : శరీరంలో మనస్సు అన్నమయమైతే ప్రాణం ఆపోమయమని సిద్ధాంతం. అంటే జలం తాలూకు అతిసూక్ష్మమైన అంశమే ప్రాణం. కనుకనే నీరు త్రాగకపోతే వెంటనే ప్రాణం పోయే ప్రమాదముంది.

ఆపాత : పైపైన Superficial ఒక విషయాన్ని లోతుగా దిగి చూడక పైపైన చూచి చెప్పేమాట. అంతేకాక పైకి చూడగానే అప్పటికప్పుడు స్ఫురించటమని కూడా అర్థమే. ఆ పాత రమణీయం. పైకి చూడగానే రమ్యమనిపించవచ్చు. లోతుకు దిగితే దానికి విరుద్ధంగా తేలిపోవచ్చు. ప్రపంచ వ్యవహారం ఇలాంటిదే. ఇది అవిచారిత రమణీయమని అంటారు ఆద్వైతులు.

ఆప్తి : నాలుగు విధములైన కర్మలలో ఇది రెండవది. కర్మ అంటే ఇక్కడ శాస్త్రోక్తం కాదు, మామూలుగా జరిగే క్రియ. నాల్గింటిలో మొదటిది ఉత్పత్తి రెండవది ఆప్తి, మూడవది సంస్కృతి, నాల్గవది వికృతి. ఒక ఘటం క్రొత్తగా తయారయితే అది ఉత్పత్తి. అది కొని ఇంటికి తెస్తే ఆప్తి. దాన్ని తుడిచి శుభ్రం చేస్తే సంస్కృతి. కొన్నాళ్ళకది ఓడుమోసి పగిలిపోతే వికృతి. ఇందులో మొదటిది సృష్టి, రెండు, మూడు స్థితి. నాలుగు లయం. క్రియాకలాపమతా ఈ నాల్గింటిలో సమసి పోవలసిందే. ఇప్పుడీ నాలుగు ఉన్న దనాత్మ అయితే ఇందులో ఏదీ లేనిదాత్మ. కనుకనే కర్మసాధనం కాదు ఆత్మానుభవానికి. ఇంతకూ ఆప్తి అంటే నాలుగు క్రియలలో రెండవది.

ఆప్త : ఆప్తి కలవాడు. ఆప్తి అంటే పొందటం. సాక్షాత్కారం. అనుభవం. అది కలిగినవాడు ఆప్తుడు. అలాంటి వాడి మాట ఎప్పుడూ ప్రమాణమే. కారణం అనుభవం కనుక. వేదవాఙ్మయం ఆప్తులైన మహర్షుల వాక్యాలే కాబట్టి అది అన్నిటికన్నా ప్రబలమైన ప్రమాణమని ప్రసిద్ధికి వచ్చింది.

ఆభాస : వస్తువే మరోరూపంలో భాసించటం లేదా కన్పించటం Appearance. రజ్జువు వస్తువైతే Substance సర్పం దాని ఆభాస. ఆభాస దానిపాటికది అబద్ధం. వస్తువుగా అదే సత్యం. ప్రపంచ మలాంటిది. ఇది నామరూపాత్మకంగా అసత్యం. సచ్చిదాత్మకంగా సత్యం. కనుకనే అనిర్వచనీయ మన్నారు దీన్ని వేదాంతులు. సత్తుగాదిది అసత్తుగాదు. స్వతహాగా అసత్తు. వస్తురూపంగా సత్తు. ఇదీ ఆభాస అనే దాని లక్షణం.

ఆభ్యంతర : లోపలి భాగమని అర్థం. లోపల ఉన్నదేదో అది అభ్యంతరం. Internal. అంతరమని కూడా అనవచ్చు.

ఆమర్శ : విమర్శ అనే అర్థం. Scruitiny. Reference. శివాద్వైతుల మతంలో ప్రకాశ ఆమర్శలని రెండే పదార్ధాలు. ప్రకాశం శివస్వరూపం. ఆమర్శ లేదా విమర్శ అనేది శక్తిస్వరూపం. రెండింటికీ అవినాభావ సంబంధం.

ఆముష్మిక : ఐహికానికి వ్యతిరేకం. ఇహానికి చెందిన దైహికమైతే పరానికి చెందినది ఆముష్మికం. Related to the other world. అర్థకామాలు ఐహికం. ధర్మమోక్షాలు ఆముష్మికం.

ఆముష్యాయణ : గొప్ప వంశంలో జన్మించినవాడు. ప్రసిద్ధి కెక్కినవాడు. అలాంటి వాడే అధికారి విద్యకు. ఆచార్యుడు శిష్యుడు ఇద్దరూ జన్మతః పరిశుద్ధులై ఉండాలి అని అంతరార్థం.

ఆమయ : వ్యాధి, దోషం, లోపం. అలాంటిది లేకుంటే అనామయ లేదా నిరామయ Pure defectless.

ఆమ్నాయ/ఆమ్నాన : ఆమ్నానమంటే ఒక విషయాన్ని పేర్కొనటం Mention. అలా ఒక గొప్ప రహస్యాన్ని పేర్కొనేది ఆమ్నాయం. వేదవాఙ్మయమని అర్థం.

ఆయతన : ఆశ్రయం. ఆధారం Abode. Base. 'చంద్రమావా అపా మాయతనం' చంద్రుడు జలానికి ఆయతనమట. ఒకదాని మూలకారణం లేదా మూలస్థానమని భావం. అలాంటిదాన్ని వెతికి పట్టుకొంటే వాడు ఆయతనవాన్‌అవుతాడు. అన్నిటి ఆయతనం బ్రహ్మచైతన్యం. అది పొందగలిగితే జీవుడు నిజమైన ఆయతనవాన్‌.

ఆయత్త : ఒకదానికి అధీనమైనదని అర్థం Dependent. లోబడినది.

ఆరణ్యక : వేదంలో ఒక భాగం. అరణ్యాలలో కూర్చొని ఏకాంతంగా శిష్యులకు బ్రహ్మవిద్యను బోధించిన సందర్భం. బృహదారణ్యకం ఇలాంటిదే.

ఆర్త : చతుర్విధ భక్తులలో ఆర్తుడొకడు. 'ఆర్తో జిజ్ఞాసు రర్ధార్థీ' అని గీతావచనం. ఆర్తుడంటే ఏదో ఆపద సంభవించినపుడే భగవంతుని స్మరించే భక్తుడు.

ఆర్జవ : ఋజుత్వం అని అర్థం. Uprightness. దైవగుణాలలో ఇదికూడా చాలా ముఖ్యమైన గుణం.