రహస్య : రహస్సుకు సంబంధించినది. Secret. తనకు మాత్రం తెలిసి మరొకరికి అంతుపట్టని అనుభవమని అర్థం. ప్రతి రహస్యమూ స్వానుభవైక వేద్యమే. ఇతరుల కందించేది కాదు. ఆత్మస్వరూపం ఇలాంటిది. దాని జ్ఞానం ఎవడు సంపాదిస్తే వాడిదే. జిజ్ఞాసువైన వాడు శుశ్రూష చేసి వాడివల్ల పొందినా అది కూడా వాడివరకే గనుక మరలా రహస్యమే. రాజవిద్యా రాజగుహ్యమని గీతలో చెప్పిన గుహ్యమనే మాట ఈ రహస్యమే.

రై/రాతి : ధనమని అర్థం. 'రాతిః దాతుః పరాయణం.' ఆత్మానుభవం పొందిన వాడికీ ప్రపంచమంతా తన ధనమే.

రుచి : పంచభూతాలలో జలానికున్న గుణం. రసమనిగూడా దీనికి నామాంతరం. అభిలాష ఆసక్తి అని కూడా అర్థమే. కాంతి అని ఇంకొక అర్థం కూడా ఉంది.

రూప : నామరూపాలలో రెండవది. Thing corresponding to Idia. నామం Idia. రూపం Thing. ఒకటి లోపల కలిగే వృత్తి. వేరొకటి దానికి గోచరించే బాహ్యమైన విషయం. పంచభూతాలలో తేజస్సుకు గుణం రూపం. రూపమంటే ఆకృతి Form అని కూడా అర్థమే.

రూపక : Metaphor. Allegory. మనస్సులో కలిగే భావానికి బాహ్యమైన కల్పన. 'అజా మేకాం లోహిత శుక్లకృష్ణాం' అని శ్వేతాశ్వతరంలో ఒక మేకను వర్ణించింది ఉపనిషత్తు. ఆ మేకలలో ఒకటి జీవుడు. మరొకటి ఈశ్వరుడు. లోహిత శుక్లకృష్ణ వర్ణాలు కలిగిన ఆడుమేక ఏదో కాదు. ప్రకృతి. ఇలా ఆధ్యాత్మకమైన భావం మనకు బాగా మనస్సుకు పట్టాలంటే ఆధిభౌతికమైన రూపకల్పన చేసినప్పుడే ఏర్పడుతుందని మహర్షులు ఎప్పుడో గుర్తించారు. కనుకనే ఇలాంటి భావానికి అనుగుణంగా ఎన్నో కల్పనలు శాస్త్రంలో చేస్తూ వచ్చారు. దీనికే రూపకమని సార్థకమైన పేరుపెట్టారు భాష్యకారులు.

రూఢి/రూఢ : ప్రసిద్ధమైనదని చెప్పటం. ఒక శబ్దానికి వాచ్యార్థం. లోకంలో అందరూ అనుస్యూతంగా వాడుక చేస్తూ వచ్చిన అర్థానికి రూఢమని పేరు. కుడ్యమంటే గోడ. ఇది రూఢార్థం. దీనికే ముఖ్యార్థమని, వాచ్యార్థమని మారుపేరు. దీనిని మరొక అర్థంలో ప్రయోగిస్తే అది రూఢం కాదు. గౌణం లేదా యౌగికం. లక్ష్యార్థమని భావం.

రోచన : రుచి లేదా ఆసక్తి కల్పించటం. ప్రరోచనమని కూడా పేర్కొంటారు. సాహిత్యంలో కథలన్నీ ఇలాంటివే. ఉపనిషత్తులలాంటి శాస్త్రంలో కూడా ఇలాంటివెన్నో దొర్లుతుంటాయి. కల్పనలైనా, అకల్పితమైన సత్యాన్ని మనకు సూచిస్తాయి ఇవి.

రుద్ర/రౌద్ర : శివుడు. 'రోదనాత్‌రుద్రః' అని దీనికి వ్యుత్పత్తి చెప్పారు. రోదనమంటే ఒక ఘాెష. శరీరంలో మనకెప్పుడూ అది అనాహతంగా ఉండనే ఉంటుంది. గుండెచప్పుడు ఈ రోదనమే. ప్రాణశక్తికే రుద్ర అని లాక్షణికంగా చెప్పుకునే మాట. ప్రాణం కూడా శబ్దం చేస్తూనే ఉంటుంది. వసురుద్ర ఆదిత్యులని పెద్దలు చెప్పే దేవతలెవరో కారు. ఆధ్యాత్మికమైన భాషలో చెబితే వసువు శరీరం. రుద్ర ప్రాణం. ఆదిత్య సూర్యునిలాగా వెలిగిపోయే మన మనస్సే. రౌద్ర అంటే రుద్రుడికి సంబంధించినది. భయంకరమైనదని ఒక అర్థం. అలాంటి దశకూ భావానికి కూడా అదే పేరు.

రాజవిద్యా : విద్యలన్నింటిలో రాజిల్లే విద్య. బ్రహ్మజ్ఞానం.

రాజగుహ్య : అలాంటి జ్ఞానం చాలా రహస్యమైనది. అందుకే రాజగుహ్యం. రహస్యాలలో రహస్యం. అపరోక్షం గనుక ఒకరికి తెలిస్తే మరొకరికి తెలిసేది కాదది. సామూహికమైన వ్యవహారం కాదు బ్రహ్మజ్ఞానం. ఎవరికి వారికి స్వానుభవ సిద్ధం. అనుభవమెప్పుడూ రహస్యమే గదా.