న సుగ్రీవంచ తారాంచ- సాంగదాం సహలక్ష్మణః
సమానశోకః కాకుత్సః సాంత్వయ న్నిద మబ్రవీత్ - 28
హనుమంతుడి మాట లందరూ విన్నారు. కొంత ఊరట కలిగింది. అది బాగా నిలబడిందో లేదో స్థూణానిఖనన న్యాయంగా మరికొంత దృఢంగా నిలబెట్టాలను కొన్నాడు భగవానుడు - సుగ్రీవంచ తారాంచ సాంగదాం సహలక్ష్మణః - వెంటనే తన ఎదుట వాడిపోయిన ముఖాలతో మౌనంగా ఉన్న సుగ్రీవుణ్ణి తారను అంగదుణ్ణి పరకాయించాడు. పక్కనే నిలుచున్న తన తమ్ముడు లక్ష్మణుడి వైపు చూచాడు. వారి యెడల సానుభూతి కలిగింది. వారితో సమానంగా వారి దుఃఖాన్ని తానూ పంచుకొన్నట్టు అభినయిస్తూ నోరు దెఱచి మరలా మాటాడసాగాడు. అభినయించటమే మిటంటారేమో. సర్వజ్ఞుడైన పరమాత్మ ఏది చూపినా చేసినా అది అనుభవం కాదు అభినయమే ననే మాట మరిచిపోరాదు మనం. అనుభవ మల్పజ్ఞులమైన మనబోటి మానవులదే. ఈ సత్యమొకటి గుర్తుంటే వాల్మీకి రామాయణం కొనా మొదలు అర్థమవుతుంది మనకు. లేకుంటే అదంతా మనబోటి మానవుడి చరిత్రే. మాధవుడి చరిత్ర కాదు.
నకాలః కాలమత్యేతి న కాలః పరిహీయతే
స్వభావంచ సమాసాద్య నకశ్చి దతివర్తతే - 29
ఏమంటున్నాడో తెలుసా రామబ్రహ్మం. నకాలః కాల మత్యేతి - న కాలః పరిహీయతే. కాలం కాలాన్ని దాటి పోలేదు. కాలమనేది ఎప్పుడూ లేకుండా పోదు. ఏమిటీ వాక్యాల కర్థం. కాలమంటే మానవుడి మనస్సు. కలనం చేసేది కాలం. అది ప్రతి ఒక్క విషయాన్నీ ఆలోచిస్తుంటుంది.
Page 62
