ఆత్మసంయమ యోగము
భగవద్గీత 
మనసంటే అది జ్ఞానానికి నిలయం గదా. జ్ఞానమనేది దీపంలాగా ఒక ప్రకాశం ఒక స్ఫురణే గదా. దీపకాంతి పదార్ధాన్ని చూపినట్టే జ్ఞాన ప్రకాశం కూడా ఆత్మ స్వరూపాన్ని చూపుతుంది. అయితే దీపం కదులుతూ చేస్తూ ఉంటే అది చూపే పదార్థా లెలా స్పష్టంగా ఉన్నవున్నట్టు గోచరించవో అలాగే వ్యగ్రమైన మనసుకు కూడా లక్ష్యమైన ఆత్మ స్వరూపం స్పష్టంగా యధాతధంగా కనపడక పోయే ప్రమాదముంది. అప్పుడిక యోగ మభ్యసించినా అభ్యసించకున్నా ఒక్కటే. ఫలసిద్ధికి నోచుకోలేడు సాధకుడు. కనుక మనసు తనకు వశమై ఏకాగ్రమై నిశ్చలమై ఉండాలి యోగికి. అలా ఉంటేనే అది నిశ్చలమూ ఏకాగ్రమూ అయిన దీపకాంతి లాగా ఆత్మావలోకానికి తోడ్పడుతుంది.
యత్రోపరమతే చిత్తం నిరుద్ధం యోగసేవయా |
యత్ర చైవాత్మనాఽఽత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి || 20 ||
ఈ విధంగా యోగాభ్యాస బలంతో ఏకాగ్రత చెంది ఒక నివాత ప్రదీపంలాగా ఎప్పుడు మనసు నిలిచి పోతుందో అదే అసలైన యోగ సమాధి. యోగ సేవయా నిరుద్ధం. నిరంతరం యోగాన్ని అభ్యసిస్తూ పోయే వాడికి మనస్సు నిరుద్ధం కాక ఏమవుతుంది. అభ్యాస పాటవంతో తప్పకుండా అది ఆగిపోతుంది. సర్వతో నివారిత ప్రచారమని పేర్కొంటారు భాష్యకారులు. దాని ప్రచారమే సాధకుడికి ప్రతిబంధకం. దానికి బాహ్య విషయాల ఆలోచనలే దోహదం. ఆ ద్వారాలన్నీ మూసివేసి దాన్ని కదలకుండా నివారించ గలిగితే అదే నిరోధం చిత్తానికి. యోగశ్చిత్తవృత్తి నిరోధః అని గదా యోగుల నిర్వచనం.
Page 488
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు