పందైతే ఇక చెప్పేదేముంది. ఉభయభ్రష్టులం కాక తప్పదు. అంచేత సాహిత్యమనేది సార్వజనికమూ సార్వకాలికమూ కావాలంటే అది సర్వధా శివకరం అయితీర వలసిందే. కాకుంటే కళ కళ కోసమే అనే నిష్ప్రయోజన వాదానికది బలి పశువులాగా నిలిచిపోతుంది.
15. ఈ శివ మనేది మరలా రెండు విధాలు. ఒకటి నిర్వృతి. మరొకటి సంస్కృతి. ఇందులో నిర్వృతి అంటే ఒక అనిర్వచనీయమైన ఆహ్లాదమూ లేదా సంతృప్తి. కావ్యంలో ఒక ఘట్టాన్ని పట్టుకొని దానిలో దాగి ఉన్న భావాలనూ సౌందర్య రేఖలనూ పదే పదే భావన చేసే కొద్దీ రసజ్ఞుడైన వాడికలాంటి ఆహ్లాదం కలగక మానదు. ఇలాంటి అనుభూతి మన లాంటి పాఠకుల కందరికీ అపేక్షణీయమే కాబట్టి ఇది శివం క్రిందికే వస్తుంది సందేహం లేదు. అయితే ఆ శివ స్వరూపంలో పూర్వార్ధం మాత్రమే. పోతే ఉత్తరార్ధం మరొకటున్నది. అది సంస్కృతి అని మనవి చేశాను. కేవల మాహ్లాదమే గాక దానితో పాటు చదువరులకొక ఉత్తమమైన చిత్త సంస్కారాన్ని కూడా సమకూర్చాలి కావ్యమనేది. ఆనందానికి కరిగేదైతే చిత్తం సంస్కారంతో మెఱుగెక్కుతుంది. అప్పుడది దర్పణం లాగా పరిశుద్ధమై పరిపూర్ణమైన జీవిత చిత్రాన్ని ప్రతిబింబిం చేందుకు పాత్ర మవుతుంది. ఇదీ ఇందులో ఉన్న రహస్యం.
16. ఏవం విధ విశేషణ ద్వయ విశిష్టమైన సాహిత్య ప్రయోజనమైన ఈ శివతత్త్వాన్ని ఎలా సాధించాలి దానిని లోకానికెలా ప్రదర్శించాలని ఇప్పుడు ప్రశ్న. సాహిత్యో పనిషద్వేత్తలైన మహాకవులందరూ మహర్షుల లాగా గొప్పద్రష్టలు. అసలు ఋషికాకుంటే వాడు కవి శబ్ద వాచ్యుడే కాడు. ఋషిత్వమంటే
Page 30
