సుగ్రీవాదులకు మాట ఇచ్చి నేరవేర్చటంలో - దృఢవ్రతం భరతుడు వచ్చి ఎంత వేడినా పట్టణానికి తిరిగిరాక పోవటంలో సాక్షాత్కరిస్తుంది. చారిత్రమంటే సత్ప్రవర్తన. ఆయన ఏకపత్నీ వ్రతంలో కనబడుతుందది. శూర్పణఖ అందమైన రూపం కూడా భ్రమపెట్టలేదాయన అంతరంగాన్ని. పోతే సర్వభూతాలనూ దయగా చూడటమనేది కాకాసురాదులనూ మారీచాదులనూ మన్నించటంలో తార్కాణమవుతుంది. విద్వాన్ అనే మాట హనుమంతుడి పాండిత్య ప్రకర్షను మెచ్చుకోటంలో విదితమవుతుంది. సమర్ధత సముద్ర తరణాదులలో తెలుస్తుంది. ఏకప్రియ దర్శనత్వం మానవ దానవ వానర మహర్షి దేవతాది జాతులన్నీ ఆయన దర్శన స్పర్శన సాన్నిధ్యాదు లభిలషింటంలోనే వ్యక్తమవుతుంది. ఆత్మవాన్ అంటే ఆత్మతత్త్వజ్ఞత. అది భరతాదులకు అక్కడక్కడా చేసిన ఆధ్యాత్మిక ప్రబోధంలో తేట పడుతుంది. జితక్రోధత్వం సుగ్రీవాదులను క్షమించటంలో దాఖలా అవుతుంది. ద్యుతిమాన్ అంటే తేజస్విత. అది రాముడి విషయంలో చెప్పనే అక్కరలేదు. అలవోకగా దగ్గరకి వచ్చినా దశరథుడాయనను చూచేసరి కలంకృతమి వాత్మాన మాదర్శతలసంస్థితమ్- బాగా ముస్తాబు చేసుకొని తన రూపాన్ని తానే అద్దంలో చూచు కొన్నట్టున్నాడట రామచంద్రు డాయన కండ్లకు. ఆఖరు కభిషేక భంగమై అరణ్యానికి బయలుదేరే సమయంలో కూడా నచాస్యమహతీం లక్ష్మీమ్ రాజ్యనాశో పకర్షతి - ముఖద్యుతి ఏ ఏమాత్రమూ వాడి పోలేదట. పోతే అనసూయకః అసూయ అంటే గుణంలో దోషాన్ని వెదికేపాడు బుద్ధి. ఇది అసలేలేదు సరిగదా - నిజంగా దోషమున్న చోట కూడా గుణాన్నే చూస్తాడు రాముడు. కైక విషయంలో ఇది ముమ్మూర్తులా సాక్షాత్కరిస్తుంది. లక్ష్మణుడు నిందించినా భరతు డుపాలంభించినా వారిని నివారిస్తాడు రాముడు. తుదకు మంధరలాంటి దాసీని పట్టి చంపబోయిన శత్రుఘ్నుణ్ణి కూడా నివారిస్తాడు. ఇక అన్నిటికన్నా ఆఖరుది కస్యబిభ్యతి దేవాశ్చ - జాతరోషస్య సంయుగే - సామానికి సామమే
Page 37
