స్వరూప ప్రత్యభిజ్ఞ
కాళిదాస ప్రత్యభిజ్ఞ 
ధైర్యముంది. కృత వాగ్ద్వారే వంశేస్మిన్ పూర్వ సూరిభిః. ఆ మహాను భావులిద్దరూ వేసిన రాచబాట ఎలాగూ ఉందీ వాఙ్మయా రణ్యంలో. నేనందులో సూది బెజ్జంలో దారంలాగా అవలీలగా సాగి పోగల నని ఎంతో వినయంగా చెప్పుకొంటాడు. అసలు కవి శబ్ద వాచ్యుడొక్క వాల్మీకే గాని మరెవడూ లేడన్నట్టుగా మాటి మాటికి కవి కవి అని సంబోధిస్తాడా మహర్షిని. కవిః కుశేధ్మా హరణాయ యాతః - కవిః కారుణికో వవ్రే. రాముని కొలువులో కుశలవులు గానం చేసి దానికి సభాసదులు ముగ్ధులై తలలూపితే ఊపక ఏమి చేస్తారు. వృత్తం రామస్య - ఇతి వృత్త మెవరిది. శ్రీరామునిది గదా. వాల్మీకేః కృతిః - అది కావ్యంగా రచించిన వాడెవరు. వాల్మీకి మహర్షి గదా అని సగర్వంగా చాటుతాడు. ఏమంత గొప్పవాడా ఆ కవి అని అడిగితే ఏమనుకొన్నారా కవి అంటే. నిషాద విద్దాండజ దర్శనోతః - శ్లోకత్వ మాపద్యత యస్య శోకః - ఆయన శోకించినా అది శ్లోకమే. అలాంటి దాయన రచన అని నిర్లక్ష్యంగా జవాబిస్తాడు. ఎలాంటి గురుభక్తో చూడండా శిష్యుడికి. మనమంతా కాళిదాసంత మహాకవి లేడని పొగడుతుంటే ఆయన నాదేముంది మా గురువు గారి ముందు నేనెంత వాడ నంటాడు మనతో.
అంతా గురువులదే అయితే ఇక కాళిదాసు దేముంది. ఆయన సరుకంటూ ఏమీ లేదా. ఏమీ లేనప్పుడాయన నింత గొప్పగా మనం చెప్పుకోవటం దేనికి. ఆయన రచనల నింతగా మనం నెత్తిన పెట్టుకోవటం దేనికని ప్రశ్న వస్తుంది. అక్కడే ఉంది ఒక మహాద్భుతం. కాళిదాసు వాల్మీకి ప్రభృతుల నెందరి నాశ్రయించినా వారి వల్ల ఎంత ఆస్తి గడించినా అది కేవలం పిత్రార్జితం లాంటిది. లోకంలో పిత్రార్జిత మనేది మనకెంతో కొంత సంక్రమించ వచ్చు. చేతగాని వాడంతటితోనే తృప్తి పడి కాలక్షేపం చేస్తాడు. ఇంకా చేతగాని వాడైతే అదికూడా పోగొట్టుకొని దివాలా తీస్తాడు. అదే తెలివైన వాడయితే దాని కినుమిక్కిలిగా సంపాదించి పేరు ప్రఖ్యాతులతో బ్రతుకుతాడు. పది వేలు తండ్రి ఇచ్చిపోతే దానిని మూలధనంగా పెట్టుకొని దానిమీద లక్షలు
Page 47
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు