Index

స్వరూప ప్రత్యభిజ్ఞ కాళిదాస ప్రత్యభిజ్ఞ

కావ్య సృష్టి, దృష్టి భావయిత్రి - సృష్టి కారయిత్రి. యధాస్మై రోచతే విశ్వం - తథేదం పరివర్తతే. కావ్యమనే జగత్తుకు కవే ప్రజాపతి. ఆ బ్రహ్మ ఈ భౌతిక జగత్తును తన సంకల్పంతో ఎలా కల్పించాడో ఈ కవిబ్రహ్మ కూడా అలాగే కల్పిస్తాడీ కావ్య జగత్తును. ఇరు వాగులా దృష్టి మూలకారణం. ఇది ఎంత మహోన్నతంగా ఉండాలో అంత మహోన్నతంగా అలవడింది కాళిదాసుకు. ప్రత్యభిజ్ఞా రూపమైన అద్వైత దృష్టి కంటే మహోన్నతమైన దృష్టి ఏముంది. అందుకే అతడు మహాకవి అయ్యాడు. ద్విత్రాః పంచషా వా అనే అలంకారికుల జాబితాలో చేర గలిగాడు. ఆలంకారికులు విధించిన నిబంధనలు మూడింటికీ ఆయన సంగమ క్షేత్రం. ఏమిటా మూడూ. మొదటనే మనవి చేశాను. ఒకటి ప్రతిభా. మరొకటి వ్యుత్పత్తి. ఇంకొకటి అభ్యాసం. ఇవి నూటికి నూరు పాళ్ళు ఒనగూడిన భాగ్య శాలి కాళిదాసు, నిసర్గ సిద్దమైన ప్రతిభ ఉందాయనకు. ప్రతి ఒక్క సృష్టి రహస్యమూ భాసించే సామర్థ్యమే ప్రతిభ. పరిపూర్ణాద్వైత దృష్టి ఉన్న ఆ మహా కవి కది ఏమి కొరత. పోతే దానికి మెరుగు పెట్టే లోక శాస్త్ర కావ్యాది పరిజ్ఞాన రూపమైన వ్యుత్పత్తి కూడా ఉంది కావలసినంత. అదే ఇంతవరకూ మన మేకరువు పెడుతూ వచ్చింది. వైయక్తిక సామాజిక విజ్ఞానం మొదలు కొని అద్వైత విజ్ఞానం వరకూ పరచుకొని ఉన్న వ్యుత్పత్తి క్షేత్ర మది.

  పోతే నిసర్గ సిద్దమైన ఆ ప్రతిభకు దోహద కారి అయిన వ్యుత్పత్తిని రచనా రూపంగా బహిర్గతం చేసే అభ్యాస మెలాంటిదో చెప్పుకోవలసి ఉందాయనలో. కావ్యజ్ఞ శిక్షయా భ్యాసః అన్నాడు మమ్మటుడు. నీకెంతైనా ప్రతిభ ఉండవచ్చు. దానికి దీటయిన వ్యుత్పత్తి ఉండ వచ్చు. కాని తగినంత అభ్యాసం లేనంతవరకూ దానికి బలమూ లేదు. అది బహిర్గతమూ కాదు. అంతర్గుడ గుడాయతే - బహిర్వక్తుం నశక్యతే అన్నట్టే ఉంటుంది వ్యవహారం. అంతర్గతం బహిర్గతం కానంత వరకూ ప్రతిభా రాణించదు. వ్యుత్పత్తి రాణించదు. అభ్యాసమే అన్నీ బయట పెట్టే సాధనం. అభ్యాసమనే నికషోపలం

Page 38

బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు