Index

సౌందర్య ప్రత్యభిజ్ఞ కాళిదాస ప్రత్యభిజ్ఞ

ఎంత బాగా ప్రయోగించాడనీ ఆహ్లాదం కొలుపుతుంది. ఇంతెందుకు. ఒక మాఘుణ్ణి భారవినీ భవభూతినీ భట్టహర్షణీ చదివి తరువాత చదవండి కాళిదాసును. మీకే తెలిసి పోతుంది తేడా. వారందరూ సందర్భమున్నా లేకున్నా గురికి బారెడు మూరెడు ఎడంగా పద ప్రయోగం చేస్తుంటారు. మహాడంబరంగా ప్రయోగిస్తూ పోతారు. ఎక్కడెక్కడి నిఘంటువులూ వ్యాకరణాలూ చాలవు వారి ప్రయోగ దాహానికి. శబ్ద జాలమంతా ఒక్కసారిగా ఆపోశనం పట్టాలని వారి ఆశ. ఇలాటి అత్యాశ లేనివా డొక్క కాళిదాసే. ఇలాటి తృపినీ నిగ్రహాన్నీ ఆయనకూ కల్పించిన మహానుభావుడు ఆది కవి వాల్మీకి. యావదర్ధ పద ప్రయోగం - యాదృగరై పద ప్రయోగమనేవి రెండూ ఆయన ఈ శిష్యుడి చెవిలో చేసిన ద్వయమంత్రోప దేశం. మిగతా కవుల పాటి శబ్దజ్ఞానం లేని వాడు కాడు కాళిదాసు. ఆ మాటకు వస్తే ఎంత మధించాలో అంతగా మధించిన వాడు భాషా సాగరాన్ని. ఐతే అందులో జన్మించిన ప్రతీ వస్తువునూ అత్యాశ పడి గ్రహించే వాడు కాడు. అచ్చమైన అమృత రసాన్నే పరిగ్రహిస్తాడు. అలాగని అంత సుకుమారి కాడు మరలా. అవసరమైతే హాలాహలాన్ని భక్షించమన్నా వెనుదీసే పిరికి తనం లేదాయనకు. అవసరాన్ని బట్టే ఏదైనా ముందు దాహరించిన శ్లోకంలో మాటలు చూచారుగా, అవసరం కొద్దీ ఎంత ప్రౌఢమైన శబ్దాన్నైనా ప్రయోగించ గలడు. హర్మ్యాగ్ర సంరూఢ తృణాంకురేషు- తేజో విషహ్యం రిపుమంది రేషు. హర్మ్యాల్లో తృణాంకురాలు మొలచిన శత్రు మందిరాల్లో నట. హర్మ్యాలు మందిరాలు ఒకటి కావా? హర్మ్యాలూ మందిరాలూ అంటా డేమిటి? ఆ మాత్రం తెలియని వాడా కవి? అలా అనుకొంటే మనమే తెలియని వాళ్ళం. అయినా ఏమని అర్ధం చెప్పుకొంటారో చూతామని ఈ శబ్దప్రయోగం. మల్లినాధుణ్ణి సలహా అడిగి చూతా మేమి చెబుతాడో. అయనా మనలను చీవాట్లు పెట్టి చెబుతున్నా డర్థం. మందిరం నగరే గృహే. మందిరమంటే గృహమనీ అర్థమే నగరమనీ అర్థమే. ఇదేనేమో అరబ్బీలో మదీనా అని పేరు వచ్చింది పట్టణానికి. అప్పటికి పట్టణంలో సౌధాలని అర్థం చెప్పుకోవలసి ఉంది.

Page 176

బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు