Index

సౌందర్య ప్రత్యభిజ్ఞ కాళిదాస ప్రత్యభిజ్ఞ

స్వయంవరానికి వెళ్ళాడు. ముందు రోజు ఆయనకు విడిది గృహ మొకటి ఇచ్చారక్కడ. అందులో ప్రవేశించా డాయన. ఆ సందర్భం లోనిదీ శ్లోకం. విడిది గృహ మిందుమతి లాగే ఉందాయన పాలిటికి. ఏదీ ఎక్కడ చెప్పారీ మాట. ఒకరు చెప్పాలా. కవి నోట అప్రయత్నంగా వచ్చిన ఈ మాటలు చాలవా మనమర్థం చేసుకోటానికి అధికార పురుషైః ప్రదిష్టాం. కన్య మీద అధికార మున్న పురుషు లెవరు. తల్లి దండ్రులు. బంధు మిత్రాదులు. వారే ఇదుగోనని చేతులలో పెట్టారు. మరావిడ ఎలా ఉందా కన్య. ప్రాగ్ద్వార వేది వినివేశిత పుర్ణకుంభాం. ప్రాగ్ద్వార మేమిటి శరీరంలో వక్షస్థలం కాక. అందులో అమర్చిన పూర్ణ కుంభా లేమిటి వక్షో జద్వయమే. అందులోనూ నవోపకార్య. ఉపకార్యమంటే పట కుటీరమని అర్థం. మరి అంతరార్థమో. ఉపకరింప బడవలసింది. అంటే దగ్గరగా చేర్చుకొని ఆదరించ వలసిందని కూడా అర్థమే. ఇంతకూ ఎలా ఆదరించాలి. రమ్యాం. రమణీయమైన దనేకాదు. రమించదగిన దని కూడా. ఇది మన మూహించనే అక్కరలేదు. ఆయనే చెబుతున్నాడు. అజుడు ప్రవేశించిన ఆ పటమందిర మేదోగాదు. బాల్యాత్పరామివ దశాం. యౌవన దశేనట. మరి ఆ అజుడో. సాక్షాత్తూ మదనుడే నట. ఇంత అభిప్రాయం మనసులో ఉంటే మరి దానికి తగిన పద ప్రయోగం చేయ వద్దా కవి. అందుకే చేసి చూపాడు.

  మామూలుగా పదజాల మెక్కువ ఖర్చు పెట్టడు కాళిదాసు. శబ్దమంటే అది ఒక నిధిలాంటి దాయన దృష్టిలో. చాలా విలువైన పదార్థం దానికీ దీనికీ దుబారా చేయరాదు. అవసరాన్ని బట్టి ఎంతో అంతగానే వాదుకోవాలి. అప్పుడే దాని కందం చందం. అలాకాక డబ్బుంది గదా అని ఖర్చు పెట్టినట్టే భాష మన వశంలో ఉంది కదా అని ఎక్కడెక్కడి పదాలనూ ప్రయోగిస్తూ పోతే అది కవి చాపల్యాన్నీ ఆర్బాటాన్నీ బయటపెట్టి రోత పుట్టిస్తుందే గాని అందులో రుచి పుట్టించదు. అవసరాన్ని గమనించి అప్పుడప్పు డొక్కొక్కటిగా బయట పెడుతుంటే ఇంకా ఎంత ఉందోననీ ఆహా ఇది

Page 175

బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు