Index

సౌందర్య ప్రత్యభిజ్ఞ కాళిదాస ప్రత్యభిజ్ఞ

కూడా ఉన్నాడట ఆ చక్రవర్తి. సముద్రానికీ ఆయనకూ ఏమిటి పోలిక. సముద్రంలాగే ఆయనా అభిగమ్యుడూ అనభిగమ్యుడూ కూడా. రత్నాకరమని దగ్గర చేరటమా. తిమి తిమింగిలా లుంటాయని పారిపోవటమా. రెండు భావాలూ ఉదయిస్తాయి సముద్రాన్ని చూస్తే మనకు. అలాగే సాత్త్విక రాజస గుణాలు రెండూ ఉన్న ఆ దిలీపుణ్ణి చూస్తే రెండు భావాలూ ఏర్పడుతాయి. మరొకచోట రఘు మహారాజును వర్ణిస్తూ మహోక్షతం వత్సతరః స్పృశన్నివ -ద్విపేంద్ర భావం కలభ: శ్రయన్నివ- అని అచేతనాలు కాకపోయినా ఒక వృషభంతోనూ గజేంద్రుని తోనూ పోల్చి వర్ణిస్తాడాయన ప్రౌఢ దశను. కుమారసంభవంలో అమ్మవారు శివ దూషణ వినలేక పరాఙ్మఖి అయి. వెడుతుంచే ఆవిడ చేయి పట్టుకొంటాడు కపట బ్రహ్మచారి. ఎవరా ఇది అని ఆవిడ తిరిగి చూచే సరికి పరమ శివుడు. అప్పుడావిడ సంభ్రమావస్థను వర్ణిస్తున్నాడు కవి. మార్గాచల వ్యతికరా కులితేవ సింధు: శైలాధి రాజ తనయా నయయౌ నతస్థా. ఒక నది ఉరవడిగా ప్రవహిస్తుంటే మధ్యలో ఒక పర్వతం మార్గాని కడ్డుతగిలితే ఎలా ఉంటుంది. అది ముందుకు సాగి పోలేదు. వెనక్కు మళ్ళి పోలేదు. అలాగే పార్వతి కూడా పోవాలని పాదం పైకెత్తి కూడా పోలేక అలాగే నిలిచి పోయిందని వర్ణిస్తాడు. ఇలాంటి వర్ణనలు కోకొల్లలు. చూపుతూ పోతే ఎన్నైనా చూపవచ్చు.

  పోతే ఒక్కమాట. ఇది చేతన మని ఆచేతనమని కాదు. అసలే పాత్రనైనా సన్నివేశమైనా భావాన్నైనా మహా కవి వర్ణిస్తుంటే ఒక చిత్రాన్ని చూచిన ట్టుంటుంది. సజీవంగా ఒక విగ్రహాన్ని మలచిన ట్టుంటుంది. ఏదో దూర దూర లోకాలకు మనలను తీసుకు పోయిన ట్టనిపిస్తుంది. ఆ వర్ణన ఎంతగా మన మనో యవనిక మీద ముద్రిత మవుతుందంటే ఇక మన జీవితాంతమూ ఎప్పుడు తలచుకొంటే అప్పుడు ప్రత్యక్ష మవుతుంది మనో నేత్రానికి. ఇది ఆయన చిత్ర కళా నైపుణ్యానికి నిదర్శనం కాబోలు. అసలాయనే చెప్పుకొంటా డక్కడక్కడా. చిత్రే నివేశ్య పరికల్పిత సత్వయోగా - చిత్రార్పితారంభ ఇవా

Page 137

బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు