సౌందర్య ప్రత్యభిజ్ఞ
కాళిదాస ప్రత్యభిజ్ఞ 
ఇలా చిత్ర విచిత్రమైన సృష్టి నంతా ఏక రూపంగా దర్శించ గలడా. వర్ణించ XOG.
అలా వర్ణించాడంటే అప్పటికీ సృష్టి అసమగ్రమనీ అరమణీయమనీ చెప్పటం కాదు కవి వివక్షితం. మరేమిటని. అంతా సుందరమే అయినా సముచితమే అయినా అలా చూడలేక పోతున్నాడు మానవుడు. పరిమితమైన దృష్టితో చూచేసరి కందులో కొంత సుందరంగానూ కొంత వికృతంగానూ భాసిస్తున్నది. అది సృష్టి లోపం కాదు. మానవుడి దృష్టి లోపం. ఈ దృష్టిని బట్టి సృష్టి నలా భావిస్తుంటే సృష్టి సమంగా ఉన్నా విషమంగా కనిపిస్తున్నది. సుందరంగా ఉన్నా అసుందరంగా సమగ్రంగా ఉన్నా అసమగ్రంగా కనిపిస్తున్నది. అంచేత మీ దృష్టిని మార్చుకొని చూడటం నేర్చుకొండి సృష్టి అంతా సుందరమే సమగ్రమే నని మనకు కావ్య సృష్టి ద్వారా భంగ్యంతరంగా సలహా ఇస్తున్నాడు మహా కవి.
సమర్థుడైన కవి ఒక కావ్యం రచించినప్పుడా కావ్యంలో ఎన్నో సన్ని వేశా లుంటాయి. రసభావా లుంటాయి. అందులో శృంగారముంటుంది. కరుణ ముంటుంది. బీభత్స ముంటుంది. భయానక ముంటుంది. ఏది ఎక్కడ వర్ణిస్తే అక్కడ అదే సుందరం. శృంగారం సుందరమయి బీభత్స మసుందర మనరాదు. రస దృష్టితో చూచినప్పు డంత సుందరమే. ఇది అభ్యాస మయితే రసజ్ఞుడైన పాఠకుడీ జగత్సృష్టి కూడా నానా రస భావ బంధుర మయి కనిపిస్తుంటే దేనినీ ద్వేషించడు. అంతా రమణీయంగానే దర్శించ గలడు. ఇదుగో ఇలాటి నిర్లిప్తమైన నిష్పాక్షికమైన సమ దర్శనం మన కలవాటు చేయటానికే భంగ్యంతరంగా కాళిదాసు భౌతిక సృష్టిలో లోపమున్నట్టు అక్కడ డక్కడా వర్ణించటం. అద్వైత భాషలో చెబితే ఇది అనువాదమే గాని విధానం గాదు. మన దృష్టిలోని వైషమ్యాన్ని అనువదించి దానికి కావ్య సృష్టి ద్వారా సర్వ సామ్యాన్ని విధించే మార్గమిది. ప్రభు సమ్మితమైన శాస్త్రమార్గం కాక సుకుమారమైన కావ్య మార్గం. ఇదీ ఇక్కడ
Page 129
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు