చిత్ర తరంగిణి కదలిక ఏర్పడుతుంది. అప్పుడది సజీవమవుతుంది. అందులో కూడ పాత్రల చలనాన్ని ఊహించుకోవచ్చునుగదా అని అడుగవచ్చు. ఊహ ఊహే. అది మానసికం గాని, చాక్షుషం కాదు. నాటకం చాక్షుషం. చాక్షుషమైన క్రతువన్నాడు కాళిదాసు నాటకాన్ని
చరత్వంతోపాటు మరొక గొప్ప సౌకర్యం కూడా ఉంది ఈరెండు కళలలో. బాహ్య పరి కరాపేక్ష ఈ రెండింటికీ చాలా తక్కువ. అసలు లేదని చెప్పినా చెప్పవచ్చు. కళాకారుడి శరీరమొక్కటే చాలు కళా ప్రదర్శనానికి చక్కని కంఠముంటే ఎంత సంగీతమైనా పాడవచ్చు. అలాగే పాదముఖ నేత్ర భంగిమలతో ఎంత అభినయమైనా చూపవచ్చు. అభినయమే నాటకమనే కళకు ప్రాణం. నాదమే సంగీతానికి జీవం. అవి రెండు శరీరనిష్ఠమే గాని బాహ్యవస్తునిష్టం కాదు. శారీరం చక్కగాలేని కళాకారుడికే అవి కావాలి కాబట్టే అచ్చమైన గీతానికి అభినయానికీ వరిక రాపేక్షలేదని చెప్పటం.
దీనివల్ల ఒక మహత్త్వ మబ్బింది ఈ రెండింటికి. కళాకారుడి మనసులో కలిగే వివిధ భావ తరంగాలు నిరాఘాటంగా సూటిగా వచ్చి రసజ్ఞుడి మనసులో ప్రవేశిస్తాయి. అది సద్యః పరినిర్వృతికి దారితీస్తుంది. మిగతా కళలలో ఇలాంటి గుణం లేదు. అవి వస్తువనే ఉపాధి నాశ్రయించికాని ప్రసరించలేవు. నిరుపాధికంగా ప్రసరించేవి ఇవి రెండే. కనుకనే సంగీతమూ-నాట్యమూ అతిమధురములైన కళలుగా లోకంలో చలామణి కావటం. ఆలోచనకంతగా అవసరం లేదు. 'శిశుర్వేత్తి పశుర్వేత్తి అని సంగీతం యొక్క సర్వజనీనత లోక ప్రసిద్ధమే. ఇక నాట్యాన్ని గూర్చి చెప్పనే అక్కరలేదు. సంగీతమైనా అమూర్తమైన శబ్దం కాబట్టి దాన్ని శ్రవణేంద్రియంతో ఆస్వాదించాలి. కండ్లతో చూచే అవకాశం లేదు. నాట్యం మరే ఇంద్రియంతో పనిలేకుండా కేవలం కండ్లతో చూచే ఆనందించవచ్చు. ఇది అమూర్తంకాదు. మూర్తం. అమూర్తంకన్నా మూర్తమైన పదార్థం మానవుడికి చాలా సన్నిహితం.
నాటకమనీ నాట్యమనీ రెండు మాటలతో పేర్కొనటంలో కొంత సందేహం కలగవచ్చు పాఠకులకు. అలా సందేహించ నక్కరలేదు. లలితకళలలో ఒకటిగా చెప్పబడింది నాట్యమే. అయితే నాటకంకూడా వాస్తవంలో దానికి విలక్షణమైనది కాదు. చతుర్విధాభినయ ప్రధానమైనదే నాటకం. అభినయానికి పర్యాయమే నాట్యం. అంచేత అభినయమనే గుణాన్ని పాటించి చూచినప్పుడు నాట్య నాటకాల నేకంగానే వ్యవహరించవచ్చు. తప్పులేదు. అందుకే కాబోలు సకలకళాభిజ్ఞుడైన కాళిదాస
Page 92
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు