తెలుసు. అది ఎలా ఆరంభించాలో ఎంత ఎత్తుకు తీసుకెళ్ళాలో ఎన్ని మలుపులు తిప్పాలో చివరికెలా సమాప్తం చేయాలో ఇదంతా ఆయనకు తెలిసినట్టు మరే తెలుగు కవికీ తెలియదంటే అతిశయోక్తి కాదు.
అసలు రసానుగుణంగా ఛందస్సు నెన్నుకోవాలని కూడా ఒక మాట ఉంది. ఇది అక్షరాలా పాటించనక్కరలేదు గాని సాధారణంగా వీర రౌద్ర రసాలను వ్యక్తం చేయటానికి శార్దూల మత్తేభాలూ స్రగ్ధరలూ వాడటం తిక్కన కలవాటు. అలాగే నీతులూ, ధర్మాలూ బోధించటానికి కంద పద్యాలు, గీతులూ ఆటవెలదులు తరుచుగా వాడుతాడాయన. సింగం బాకటితో, దుర్వారోద్యమ, ఇలాంటి వృత్తాలలో ఇది బాగా విశదమవుతుంది. అంతేకాదు. విరాటుడి పుత్రులు యుద్ధానికి బయలుదేరేటపుడు వరుసగా వృత్తాలు ప్రయోగిస్తాడు కవి. అసలు తిక్కన ఛందస్సును రసానుగుణంగా ఎన్నుకుంటాడనే విషయం స్త్రీ పర్వంలో ఋజువైనట్టుగా మరెక్కడా కాలేదు. ముందుగా యుద్ధభూమిని నాలుగు పద్యాల్లో వర్ణిస్తాడు కవి. నాలుగూ లయగ్రాహి వృత్తాలే. మాటిమాటికీ అనుప్రాస చెవిని బడుతుంటే ఆ భయంకరమైన దృశ్యాన్ని చూస్తున్నట్టే తోస్తుంది. అందులోనూ ఒక పద్యం నడచినట్టొకటి నడవదు. నాలుగూ యుద్ధ భయానక దృశ్యాన్ని నాలుగు భూమికలలో మన కళ్ళ ఎదుట నిలపటానికా అనిపిస్తుంది. పోతే ఇక స్త్రీల ఆక్రందన ధ్వని వారు చేసిన విలాపమూ వర్ణించటంలో ఎన్నో రకాల ఛందస్సులు రచించాడు. ఇది అతడు చేసిన ఒక నూతన ప్రయోగం. ఇది కేవలం నిరర్థకంగా చేసిన ప్రయోగం కాదు. స్త్రీల విలాపాలలో ఉండే వైవిధ్యాన్ని నిరూపించటానికే ఈ ఛందో వైవిధ్యం. దీన్నిబట్టి రసానుగుణంగా ఛందస్సును స్వీకరించటంలో కవికెంత చూపుందో అర్థమవుతుంది మనకు.
అంతేకాదు. తీసుకొన్న ఛందస్సు నెలా నడపాలో కూడా తెలుసు నాయనకు. ఇది ఒక అనంతమైన శిల్ప సముద్రం. చూడండి పుత్రవాత్యల్యంతో కుంతి ద్రౌపదితో అనే మాటలు వర్ణించేటపుడు పద్యమెలా నడిచింది. కడు పసి బిడ్డ ... ఊరడిల్లెడున్. ఇందులో సమాసాలు లేవు. అన్నీ పొడి మాటలు. అవీ చాలా వరకు తెలుగు మాటలే. పద బంధంలో దార్థ్యం లేదు. శిధిల బంధమిది. ఎక్కడికక్కడ చిన్నచిన్న వాక్యాలు. పైగా డకార ప్రాచుర్యమెక్కువ. ఇది తల్లి గుండెలోని దడ దడా శరీరంలోని గడగడా బయటపడుతున్నట్టే కనిపిస్తుంది. పోతే దుర్వారోద్యమ లాంటి పద్యమూ
Page 236
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు