యర్థమెఱుగక, అర్థమంటే విషయం. రాజన్వంతంబగు విషయంబున, ఇక్కడ విషయమంటే రాష్ట్రం. ఒక పదాన్ని ఒక్కసారి కంటే ఎక్కువసార్లు ప్రయోగించటం కూడా ఆయనకిష్టం లేదు. అది విసుగు పుట్టించే వ్యవహారమని తెలుసు. అంచేత మార్చి మార్చి ప్రయోగిస్తాడు. అందులోనూ ఏ పర్యాయపద మెక్కడపడితే బాగుంటుందో ఆయనకే తెలిసిన విద్య అది. అంత నొక్క నక్క. ఒక మాయావి యయిన గొమాయువు. తొల్లియొక జంబుకమ్ము వనమ్మునం గ్రుమ్మరుచు. కారి పేరిన దాని ఫేరవం బోక్కండు. ఆ వంచకంబు పంచత్వంబు నొందె, చూడండి. నక్క అనే మాటకెన్ని పర్యాయాలు వాడాడో, ఎలా వాడాడో.
ఇంతేకాదు. కొన్ని కొన్ని పదాలు మనమేదో మామూలుగా వాడుతుంటే అలాకాదిలా వాడాలని మనలను హెచ్చరిస్తూన్నట్టు తోస్తుందక్కడక్కడ. నిన్న మాపో నేడు తెపో అంటాడు. తెపంటే ఉదయమని అర్థం చేసుకోవాలి మనం. అపాంగావ లోకంబు, కటాక్షంబుల సంగీకరించుచు. సాధరణంగా కాటాక్ష వీక్షణమంటారందరూ. కటాక్షమంటేనే ఓరచూపు. ఇక వీక్షణందేనికి. అపాంగ వీక్షణమనాలి అంటే అదే కటాక్షం అందుకే రెంటికీ తేడా చూపుతూ ప్రయోగించాడు. ఒక్కొక్కచోట తమాషాగా వాడుతాడొక శబ్దాన్ని, పైపైన చూస్తే ఏదో అర్థమయినట్టే ఉంటుంది కాని బాగా పరకాయించి చూస్తేగాని దాని మర్మం భేదించి పట్టుకోలేము. సంజీవకుని భూతభవంతి వర్తనము లంటాడు. ఈ సమాసం చూడగానే భూత భవిష్యద్వర్తమానాలని భావిస్తాము మొదట. కాని ఆలోచిస్తే అదిగాదు దానికర్థం. వర్తనమంటే ప్రవర్తనం. భూతమంటే భూతకాలం. పోతే ఇక భవంతి ఏమిటి. భవంతి అంటే వర్తమాన కాలమని అర్ధం. చాలా చక్కని లాక్షణికమైన శబ్దమిది. ఇలాటి అపురూపమైన శబ్ద రూపాలాయన కావాలని ప్రయోగిస్తాడు. అజస్తుండం, జనావతి, రాజన్వంతం, దర్పసారం, మంద విసర్పిణి, పట్టణాల పేర్లలో మనుష్యుల పేర్లలో వాటిని మరుగుపరిచి కావాలని తానువాడుతున్నట్టు మనకు కనపడనీయడు.
ఇంకా మనం మెచ్చుకోదగిన గొప్ప విశేషమేమంటే సూరి చాలా గొప్ప శాస్త్రజ్ఞుడు. శాస్త్ర మర్యాదలెంతగానో ఆకళించుకొన్న వ్యక్తి. కాని ఎక్కడబడితే అక్కడ తన పాండిత్యమంతా ఒలక బోసే చాపల్యం లేదు మరలా. సందార్భన్నిబట్టి ప్రయోగిస్తాడొక మాట. అది అయిన శాస్త్ర వైదుష్యంలో ఉన్న ఘాటు మనకు పట్టి చూపుతుంది. పైకి చూస్తే ఏదో అర్ధమయినట్టే ఉంటుంది. కాని లోతైన అర్థమెంతైనా
Page 221
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు