హాసం. హాస మంటే నవ్వు. పాఠకుడికి నవ్వు పుట్టించేది కాబట్టి అది హాస్యమయింది. నవ్వు జీవితానికే ఆరోగ్యకరం. అంతస్సులో కలిగే సుఖానుభూతికి బాహ్యమైన సంకేతమది. అంచేతనే జీవితంలో మాదిరి రచనలో కూడా అది నలువైపులకూ వెలుగునిస్తుంది. ఇంకా దూరమాలోచిస్తే హాస్యమంటే కేవలం పరిహాసమూ వినోదమూ ఛలోక్తి వక్రోక్తి అనేగాదు మనమర్ధం చేసుకోవలసింది. చమత్కార కారకమైన ప్రతి ఒక్క సన్నివేశమూ భావమూ మాటా కూడా హాస్యమే. చమత్కారమే గదా ఈ కావ్యానికి జీవితమని చాటారు ఆలంకారికులు. మనవారేగాదు. Wit humour అని పాశ్చాత్య విద్యాంసులు కూడా దాన్ని పెద్దపీట వేసి చాలా ఎత్తునే కూచోబెట్టారు. అంచేత విశాలార్థంలో హాస్యమంటే చమత్కారమే.
ఇలాటి చమత్కృతి అసలు వేద వాఙ్మయంతోనే ఆరంభమైంది. వేదంలో అక్కడక్కడ దొర్లిన కొన్ని వర్ణనలు చూస్తే అది ఎంతగా వెల్లి విరిసిందో మనకు ఆశ్చర్యమేస్తుంది. అనేజ దేకమ్ మనసో జవీయః - పశ్యత్యచక్షు సృశృణోత్య కర్ణః ఇది పరమాత్మను వర్ణించే ఘట్టం. అది కదలదు మెదలదు. కాని మనసు కంటే వడిగా పరుగెడుతుందిట. దానికి కండ్లూ చెవులూ లేవు. అయినా చూస్తుందట. వింటుందట. ఇలాగే మరోచోట అంధో మణి మవిందత్ త మనంగుళి రావయత్. ఒక గుడ్డివాడున్నాడట. వాడికొక ఉంగరం దొరికితే చూచాడట. వేళ్ళు లేకుండానే దాన్ని వేలికి తొడుక్కున్నాడట. ఇలాంటి చమత్కారాలెన్నో ఉన్నాయి వేదాలలో.
పోతే వేదాల తరువాత ఇక పురాణేతిహాసాల మాట చెప్పనే అక్కరలేదు. ఆఖ్యానాలూ ఉపాఖ్యానాలతో నిండిన అది ఒక పెద్ద రత్న భాండాగారం. ఏకథ చూచినా వింతగానే ఉంటుంది. ఏ పాత్ర చూచినా చిత్రంగా కనిపిస్తుంది. దేవతలనూ రాక్షసులనూ మానవులనూ కలిపి ముడివేశారా కథల్లో. అందులో మరలా పశుపక్ష్యాదులు కూడా వస్తాయి. అవీ అందులో పాత్రలే. ఒకదానితో ఒకటి వ్యవహరిస్తాయి. ఆ వ్యవహారమంతా కలిసి మనల నొకే ఒక గమ్యం వైపు తీసుకెడుతుంది. ఏమిటి చమత్కారం. ఇదే రామాయణం. ఇదే భారతం. ఇవే సమస్తపురాణాలూ కూడా.
Page 200
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు