Index

సామరస్య ప్రత్యభిజ్ఞ కాళిదాస ప్రత్యభిజ్ఞ

ఇక మేఘ సందేశ మంటారా. రామగిరి నుంచి అలకా నగరం దాకా ఒకే ఒక గొప్ప రాచబాట వేశాడు కవి. ఆ బాటలో పయనిస్తుంటే అవి పర్వతాలేకావు పట్టణాలేకావు అరణ్యాలేకావు నదులే కావు ఉద్యానాలే కావు పక్షులేకావు పశువులే కావు మానవ దేవ జాతులే కావు. జడ చేతనాత్మక వస్తు ప్రపంచమంతా కన్నులకు కట్టినట్టు సాగుతుంది రచన. మొత్తాని కేది వర్ణించినా ఎంత వర్ణించినా ఒకటి ఎక్కువ అని మరొకటి తక్కువ అని భేద దృష్టితో చూడడు మహా కవి. మహా కాలుని ఉత్సవ వర్ణన ఎలా చేస్తాడో మహోద్ధతమైన సురత వర్ణన కూడా అలాగే చేసి చూపుతాడు. భంగీ భక్తితో శరీరాన్ని ఆదిమ దంపతులకు సోపాన పంక్తిగా ఎలా సవదరిస్తాడో- వేత్రవతీముఖ రసాస్వాదం కూడా అలాగే సాగిస్తాడు. ఎక్కడి కక్కడ దేనికదే సమంజసం సమరసం మహా కవి దృష్టికి.

  ఆఖరుకు ముక్తక కావ్యంగా రచించిన ఋతుసంహారం లాంటిదే తడవి చూడండి. మీకే తెలుస్తుం దాయన అభేద దర్శన మెలాంటిదో. ఆరు ఋతువులనూ వర్ణించాడు మహాద్భుతంగా ఆ కావ్యంలో. అందుకే ఋతుసంహారమని పేరుపెట్టాడు దానికి. సంహారమనే మాటే ఎంతో సాభిప్రాయమైనది. అన్నింటినీ సమన్వయించట మని అర్థం. బహుశా అమ్మవారి సర్వసంహార చక్రం జ్ఞప్తికి వచ్చి ఉంటుందా దేవీ భక్తుడికి. అన్ని రేఖలూ కోణాలూ దళాలూ బిందువులోనే చేరిపోతాయి. అలాగే కాల చక్రంలో ఆకుల లాంటివీ వసంతాది ఋతువులన్నీ. దేనిపాటి కది వేర్వేరు లక్షణాలతో కనిపిస్తున్నా అది అలా చూచే మానవుడి దృష్టికే. సృష్టిలో లేదా తేడా. సృష్టిలో లేకుంటే కవి దృష్టిలో అంతకన్నా లేదు. కనుకనే

కమల వన చితాంబు: పాటలామోద రమ్యః సుఖ సలిల నిషేకః - సేవ్య చంద్రాంశు హారః వ్రజతు తవ నిదాఘః - కామినీభి స్సమేతో నిశి సులలిత గీతే - హర్మ్య పృష్టే సుఖేన

Page 231

బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు